Merhaba…
Bu hafta sizlerle PR üzerine hasbıhal etmek istiyorum. PR, İngilizce “Public Relations” (Halkla İlişkiler) sözünün baş harflerinden oluşturulmuş bir kavram. Türkçe’de de “piyar” olarak okunuyor.
Bugün Türkiye’de PR kesiminde çalışanların birden fazla bilmez fakat ABD’de üretilen bu kavram, birinci 1920’li yıllarda kullanılmaya başlandı. Aslında bazıları 1904’te “danışmanlık ofisi” kuran Ivy Lee’nin bu işin mucidi olduğunu söylerler.
Cem Kıvırcık yazdı: Piyarla piyaz ortasındaki fark…
1906 yılında birinci müşterileri ortasında Pensilvanya Demiryolu şirketi olan Lee, o periyotta birinci basın bültenlerini dağıtmış ve habercilere temsil ettiği bu şirketle ilgili tertipli bilgi ulaştırmıştır.
Ancak işi “bilimselleştiren” Edward Bernays’tır. Amcası Sigmund Freud’dan öğrendiği taktikleri mesleğe uyarlayan Bernays, kitle psikolojisinden yola çıkarak algıyı yönetmiş ve manipüle etmiştir.
1983 yılından beri meslekte olan biri olarak bugüne kadar birçok “piyar” şirketinin hizmetini deneyimleme fırsatı buldum. Dijitalden evvel basın bültenleri zarflar içinde gelirdi. Natürel bir de çoğaltılmış dia-pozitif (saydam) fotoğrafla birlikte…
Sonraları faks teknolojisinin gelişmesiyle bültenler, faks yoluyla gelmeye başladı. Bu ortada vakit zaman fakslar ulaşmadığı için firmalarda çalışanlar bir de telefon açarlar ve “Faks yolladık, aldınız mı?” diye denetim ederlerdi. Natürel, günde 10 tane bu türlü telefon alınca işin tadı da kaçardı. Bu bahiste ben de, öbür gazeteci arkadaşlar da tekraren yazdılar.
İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte basın bültenleri, bilgilendirme iletileri, aktiflik davetleri, vs eposta ile gelmeye başladı. Doğruya yanlışsız… Meslektaşlarımızla geçmiş günleri yad ederken biraz da kinaye ile hala bu cümleyi gündeme getirir, ortamızda gülüşürüz.
Ancak eposta göndermekle iş bitmiyordu. Asıl sorun, eskiye oranla mecralar artmış, dergi/gazete vs. üzere yazılı medyadan öteki radyo ve tv üzere işitsel ve görsel medya da yaygınlaşmıştı. Buna bir de mahallî basını ekleyince işler güzelce çetrefilleşti. Medya üzere sirkülasyonun ağır olduğu bir bölümde kim nerede çalışıyor, hangi mevzuyla ilgileniyor, uzmanlık alanı ne üzere bilgileri toplamak ve bu bilgileri şimdiki tutmak hiç de kolay değildi…
İşte tam bu noktada bir mühlet birlikte çalışma fırsatı da bulduğum gazeteci dostum Aydın Sün, evvelce “Basın Odası”, sonraları da “Faselis” ismini alan ve “piyar” şirketlerinin bu sorunu çözen merkezi sistemi kurdu. Faselis, basın bülteni dağıtımı yapmak isteyen şirketlere hazır data tabanı ve platform sunuyordu. Her ne kadar birkaç şirket kendi data tabanını kullanmakta inat ediyor olsa da bölümün sanırım yüzde 90’ı basın bülteni gönderilerini Faselis üzerinden yapıyorlar.
Ancak, bu tahlil “basın bülteni” ile tembelleşen gazeteciler üzere, “piyar” çalışanlarını da tembelleştirdi ve gözlemlediğim kadarıyla kaliteyi de düşürdü. Neden? Artık birçok “piyar” çalışanı çalıştıkları gazetecilerin kim olduğunu, ne yaptığını, kapsama alanlarının ne olduğunu takip etmiyorlar ve bunu önemsemiyorlar. Yaptıkları tek şey, hazırladıkları basın bültenini sisteme girmek, orada mevzu neyle ilgiliyse “ekonomi”, “teknoloji”, “spor” vs. bir kutucuğu tıklamaktan ibaret…
İğneyi de kendimize batıralım bu ortada… Basın bültenini alan meslektaşlarımız da, virgülüne dokunmadan kopyala/yapıştır içeriği kullanıyor. Sonra bir bakıyorsunuz, çabucak her yerde tıpkı başlık, birebir içerik, tıpkı haber… Herkes hayatından şad natürel…
Elbette işine hürmet duyan, itina gösteren gazeteciler de, “piyar”cılar da mevcut… Soran, sorgulayan bilgi almaya çalışan ve özgün içerik üretmeye çalışan meslektaşlarım olduğu üzere, bölümü takip eden, düzgün ilgiler kuran, müşteri ve gazeteci ortasındaki dengeyi güzel yönetebilen “piyar” çalışanları da var.
Ancak, bir tıp var ki, tahammül etmek mümkün değil… Gazeteciyi aktiflikten haberdar etmeyen ancak o aktifliğin çıktısını utanmadan, sıkılmadan gönderenler. Kimi gazeteciler bu durumdan çok da rahatsız değil… Öte yandan, “piyar” şirketi de de gazeteciyi her aktifliğe davet etmek zorunda değil… Buraya kadar tamam… Lakin elinizi vicdanıza koyun aktifliğe davet etmemek ne demektir? Bu “piyar” şirketinin size şu bildirisidir: “Mecranız temsilcisi olduğumuz şirketin haberi için uygun değil…” Eyvallah! Bunun akabinde size bülten yollanmasının ne manası var ki? “Davet edilmiyorsun ancak haberi yayınla” iletisi mıdır bu?..
Bu hususta tekraren uyarılan birçok “piyar” şirketi var. İşin çok daha üzücü olan tarafı ise bu şirketlerin “uluslararası” değerli ajansların Türkiye şubeleri olması…
İşte tam da bu noktada “piyar” “piyaz”a dönüşüyor…
Sevgiyle kalın,
Cem Kıvırcık – Twitter/Facebook/Instagram: @cemkivircik
