Arap ülkelerinin bayraklarını detaylı bir şekilde incelediniz mi hiç? Cevabınız evet ise ilginizi çeken ilk şey mutlaka renkleri olmuştur. Çoğu zaman birbiriyle karıştırılan bu bayraklar, neden aynı gibi?
Sadece ufak şekil farklılıklarının bulunduğu birçok Arap ülkesi bayrakları aslında ortak bir sembol taşıyor. Bu sembolü öğrendiğinizde artık aynı renkleri taşıyan tüm bayrakları birbirinden kolayca ayırt edebileceksiniz.
Kimisi bu durumu Osmanlı ile özdeşleştiriyor, kimisi de Avrupa devletleriyle. Önden bir spoiler verelim öyleyse: Hiçbiriyle de tamamen ilişkili değil.
Modern Arap devletlerinin oluşumunda, Avrupa devletlerinin kolonyal dönemde oynadığı rolü biliyoruz.
Bu devletlerin bayraklarında gördüğümüz renk kombinasyonu öncelikle Britanya’nın etkisiyle ortaya çıksa da bayraklardaki yeşil, siyah, kırmızı ve beyaz renklerin sadece dış müdahalelerin bir sonucu olmadığını belirtmemiz gerekir. Çünkü bu renkler dış müdahalelerden çok Arap kültürü ve tarihinde köklü anlamlara sahiptir. İslam tarihinde de birçok Arap kabilesi, sancaklarında bu dört rengi kullanarak kendi kimliklerini ifade etmiştir.
20. yüzyılın başlarında yükselen Pan-Arabizm ise farklı tarihî referansları bir araya getirerek siyah, yeşil, kırmızı ve beyaz renkleri kullanmıştır. Bu renk kombinasyonu, ilk kez Arap Birliği idealiyle birleştirilerek 1916’daki Arap isyanı sırasında Osmanlı Devleti’ne karşı kullanılmıştır. Bu bayrağın tasarımını yapan isim ise Britanya İmparatorluğu diplomatı Mark Sykes’tır.
Mark Sykes, bu yeni bayrağı tasarlayarak Arap aşiretlerini ‘Araplık’ duygusu etrafında birleştirmeyi hedefledi.
Mark Sykes
Bayraktaki üç yatay renk şeridi; Abbasî, Emevî ve dört halife dönemlerini simgeliyor. Ayrıca kırmızı üçgen, o dönemde İngilizlerin önemli müttefiki olan Haşimiler’in sembolüydü.
Hicaz Emiri Şerif liderliğindeki Haşimi Hanedanlığı, İngilizlerle olan ittifakının bir sonucu olarak I. Dünya Savaşı’nın ardından Hicaz’ın yanı sıra Arabistan Yarımadası’nın büyük bir bölümüne ve Ürdün’e hâkim oldu. Ancak Büyük Suriye, 1920’de kurulduktan kısa bir süre sonra birkaç parçaya bölündü. Haşimiler, Hicaz’daki kontrolü 1925’te Suud ailesine kaybettiler.
Irak’ı ise 1958’de gerçekleşen askerî darbe sonucu kaybettiler. Günümüzde ise ailenin elinde sadece Ürdün Haşimi Krallığı kalmış durumda.
Peki renkler hangi anlama geliyor?
Elbette her rengin bir anlamı var, tıpkı bizim Türk bayrağımızdaki kırmızı ve beyaz renklerinin derin anlamları olması gibi. Arap kaynaklarına göre siyah, peygamber sancağının rengini temsil ediyor.
Ayrıca Abbasîler’in de bu renk bayrak kullanıldığı biliniyor. Beyaz, Emevî Hanedanlığı’nı; yeşil, Hz. Ali’nin Bedir Savaşı’nda taşıdığı bayrağın ve dört halife döneminin rengini, son olarak kırmızı da Hariciler’in kullanmasından sonra Arap devletlerinin kullandığı bir rengi temsil ediyor.
Bu tarihî süreç, Arap dünyasının modern devletlerinin oluşumunda ve bayraklarının şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. İlk olarak Britanya İmparatorluğu’nun diplomatı Mark Sykes’in tasarladığı bayrak, Arap aşiretlerini bir araya getirme amacının yanı sıra, tarihî referanslarla zenginleştirilmiş bir sembolizmi de içeriyor.
Renklerin dışında bir de şekillerinin anlamına değinelim;
Renk şeritleri Abbasî, Emevî ve dört halife dönemlerini; kırmızı üçgen ise dönemin en önemli müttefiki olan Haşimiler’in sembolünü temsil ediyor. İngilizlerin tasarladığı bu bayrak, zamanla Arap dünyasının geçmişiyle şekillenen bir sembol olup bu duyguları yansıtan ve tarihî referansları barındıran bir kimlik taşıyan hâle bürünmüştür
