Denize atılan bir çapanın, devasa büyüklükteki bir gemiyi nasıl bu kadar etkili bir şekilde yerinde tutabildiğini hiç merak ettiniz mi? Aslında, bu durumun arkasında oldukça basit ama güçlü fizik kuralları yatıyor.
Hepimiz biliyoruz ki gemiler, deniz üzerinde güvenle durabilmek için çapaya ihtiyaç duyar. Peki, bu küçük metal parçası nasıl olur da dev bir gemiyi sabit tutabilir?
Sorunun cevabı, fizik kurallarında gizli!
Eski zamanlarda çapa, büyük bir taş olarak kullanılırdı.
Taş, bir halatla bağlanır ve gemiyi ağırlığı sayesinde sabitlerdi. Zamanla bu taşlar, iki tarafına ağaç pençeler eklenerek, ağırlık ve tutunma gücü artırılmış ahşap pençeli çapalar hâline geldi.
Teknolojinin ilerlemesiyle çelik ve demirden yapılan zincirli çapalar geliştirildi. Bu modern çapalar, tek dişli demir çapalar, çift dişli demir çapalar, dört çeneli demir çapalar, donanma çapaları gibi birçok farklı tasarımla gemilerin güvenliğini sağlamaya devam ediyor.
Şimdi gelelim bu çapaların gemiyi nasıl sabit tutabildiğine.
Bir gemi geçici olarak demirlemek istediğinde, çapa denize bırakılır ve genellikle deniz tabanına daha yakın olabilmesi için ekstra bir uzunlukta çapa zinciri serilir.
Çapa, yavaşça denizin dibine inerken pençeleri suyun dibine temas eder ve gemiye gelen dalga veya akıntı ile çapaya yatay bir çekme kuvveti uygulanır.
Bu çekme kuvveti ve yer çekimi etkisi altında, çapa pençesi deniz tabanındaki çamura yavaşça gömülür ve gittikçe daha sağlam bir şekilde sabitlenir. Bu sayede geminin stabil bir şekilde demirlenmesi ve deniz güvenliği sağlanır.
Deniz tabanına bırakılan çapayı geri almak, “çapayı kaldırma” olarak adlandırılır.
Çapayı kaldırmak için önce çıpa zinciri gerdirilir, gemi ileri doğru hareket ederken zincir yavaşça geri çekilir. Bu sırada zincirin gerginliği ile çapa gövdesi yukarı kalkar ve pençeler kaldıraç prensibi ile deniz tabanından çıkar.
