Ülkemizde art arda yaşanan depremler, çoğu zaman yerel kaynaklar tarafından farklı büyüklüklerle açıklanabiliyorlar. Peki, bunun sebebi nedir?
Kahramanmaraş’taki 7,4 büyüklüğündeki depremin ardından farklı ülkeler, farklı deprem büyüklükleri açıkladı. Kandilli Rasathanesi’nin ilk açıklaması ‘7,4’ olurken, ABD’den aynı deprem için ‘7,8’ açıklaması geldi geldi.
Peki farklı kaynakların farklı büyüklükler açıklamasının nedeni ne? Cevap, deprem büyüklüğünü ölçmek için kullanılan yöntemde yatıyor.
Deprem büyüklüğünü ölçmek için kullanılan yöntemler:
Deprem büyüklüğü, dünya çapında genellikle ‘ML (yerel büyüklük)’ ve ‘Mw (moment büyüklüğü)’ birimleriyle açıklanıyor. Fakat bu ikisi dahil toplamda beş farklı deprem büyüklüğü ölçüm yöntemi bulunuyor:
- Yerel Büyüklük (ML): ABD’li deprem bilimci Charles Richter’in isim babası olduğu yöntem, Richter Ölçeği olarak da biliniyor. Bu yöntemde depremin büyüklüğü ses dalgalarının ölçülmesiyle hesaplanıyor. Bu yöntemle şiddetli depremlerin doğru ölçümü yapılamıyor.
- Moment Büyüklüğü (Mw): Kandilli Rasathanesi tarafından en güvenilir ölçüm yöntemi olarak gösterilen moment büyüklüğü, hesaplaması en karışık yöntem ve dördün üzerindeki büyüklükteki depremler için kullanılıyor.
- Süreye Bağlı Büyüklük (Md): Beşten küçük depremler için kullanılan bu yöntemde sarsıntının sismometre üzerinde yarattığı titreşimle ölçülüyor.
- Yüzey Dalgası Büyüklüğü (Ms): Bu yöntem, altının üzerindeki depremlerde kullanılıyor. Büyüklüğün tespiti ise yüzeyden yayılan dalgaların ölçülmesiyle gerçekleştiriliyor. Bu yöntemin güvenilirliği ölçüm yapılan mesafenin artışıyla paralel ilerliyor.
- Cisim Dalgası Büyüklüğü (Mb): Derinliklere inen dalgaların ölçüldüğü yöntem.
Deprem büyüklüğünün sayısal değerinde görülen farklar da bundan kaynaklanıyor:
Deprem büyüklüğünü ölçen kaynaklar, yerel büyüklük ya da moment büyüklüğü yöntemleriyle yaptıkları ölçümü sunuyor. Örneğin AFAD, deprem büyüklüğü için moment büyüklüğünü paylaşırken, Kandilli Rasathanesi ise ilk etapta yerel büyüklüğü paylaşıyor.
Kandilli Rasathanesi tarafından paylaşılan ilk ölçümler, genellikle daha sonradan revize ediliyor. Örneğin, 6 Şubat 2023’te meydana gelen 7.7’lik Kahramanmaraş depreminde Kandilli, ML cinsinden 7,4 olarak açıkladığı deprem büyüklüğünü Mw cinsinden 7,7 olarak revize etti.
Mw mi daha güvenilir ML mi?
Moment büyüklüğü (Mw), yerel büyüklük (ML) ve diğer tüm ölçüm yöntemlerinin sahip olduğu kısıtlamalara karşı yeni bir yöntem olarak geliştirildi. Özellikle büyük depremlerde Mw, en doğru ölçüm olarak kabul görüyor.
Kandilli Rasathanesi de revizelerinde kullandığı Mw için şu ifadelere yer veriyor:
“Bu büyüklük türü, diğerlerine göre en güvenilir olanıdır. Bilim dünyasında, eğer bir deprem için moment büyüklüğü hesaplanabilmişse, diğer büyüklük türlerine gerek kalmadığı düşünülür. Belirleme açısından hepsinden çok daha karmaşıktır.”
Ayrıca Mw, dünyada sadece sayılı birkaç gözlemevinde ve sadece belirli bir büyüklüğün üzerindeki depremler için kullanılmaktadır.
