Hala bilmeyen varsa son günlerde hem Türkiye hem dünya gündeminde tanınan olan FaceApp uygulaması var. Cep telefonlarına yüklenen bu uygulama rastgele bir fotoğraftaki kişiyi yaşlandırıyor, gençleştiriyor, makyaj yapıyor ve çok daha fazlasını sunuyor. Alınan sonuçlar da hayli âlâ ve her gün dünya çapında milyonlarca insan FaceApp ile düzenlediği fotoğrafları paylaşıyor.
Günümüz petrolü bilgi ve FaceApp
Konuyu dataya getiren durum ise FaceApp’ın gerisinde bir Rus geliştiricinin olması. Uygulamanın tekrar tanınan olmasıyla bir arada (yeri gelmişten belirteyim FaceApp yeni bir uygulama değil ve 2017 yılında kullanıma sunuldu) FaceApp’ın bilgilerimizi aldığı, sakladığı ve bunları pazarlama ya da farklı faaliyetler için kullanabileceği ya da kullandığı argümanları ortaya atıldı.
Herkesin sıkıntısı: Veri
Öncelikle şunu hatırlatmakta yarar var: Fotoğrafınızı çeken her türlü uygulama (buna telefonununuz standart kamera uygulaması da dahil) bilgilerimizi alıyor. Yani TBT furyası ile 30 yıl öncesinin fotoğrafını paylaştığımız Facebook’tan yeni doğan ve daha agu bile diyemeyen çocuğumuz için hesap açıp tabir caizse ‘takipçi kastığımız’ Instagram’a kadar bütün uygulamalar bilgilerimizi topluyor.
Günümüz petrolü bilgi tabiri de (aslında büyük bilgi de denilebilir) buradan geliyor. Şahsî olarak Özgür Çetin’in bir fotoğrafını paylaşması ya da 30 yıl evvelki halini kamuoyuna açması tek başına değerli değil. Lakin Özgür çetin üzere 80 milyon kişi bunu yaparsa bir manası oluyor. O TBT ya da selfie furyalarının hedefi bu bilgileri toplamak.
Yani Cem Yılmaz’ın gösterisinde söylediği ‘Pentagon bizi gözetliyor’ argümanı ferdî olarak gerçek olabilir. Fakat bir küme bir ülke ya da millet manasında düşündüğünüzde bu dataların bir manası oluyor ve değerli hale geliyor.
Günümüzde bu datalar tıpkı petrol üzere çıkarılıyor, rafine ediliyor, ayrıştırılıyor ve sonra da ilgili kişi ya da kurumlara satılıyor. Bu bazen Facebook’un karıştığı Cambridge Analtyica skandalında olduğu üzere ABD başkanlık ve Brexit seçimlerini manipüle etmek için kullanılıyor bazen de bulunduğunuz bölgede 20-35 yaş aralığında, erkek, evli ve 2 çocuklu babalara bir eser satmak için kullanılıyor.Özellikle ikinci örnekte anlattığım ayrıntıları (bu kadar derinlikte olmasa da) Instagram’a reklam verirken görebiliyorsunuz. Artık Amazon, Facebook, Microsoft, Google ve gibisi dev teknoloji şirketlerinin tamamı büyük bilgiyi kullanıyor ve müşterilerinden gelen bilgileri tahlil ederek daha güzel, daha verimli ve daha çok gelir getirecek eserler üretmeye çalışıyor.
Öte yandan bu bilgi toplama işi yalnızca toplumsal medya ile sonlu değil. Yaptığımız alışverişler, bindiğimiz uçak, yaptığımız para transferi ve ismimize gelen kargolar da bilgi toplamak için birer fırsat ve bu hareketleri hem devletler hem de kurumlar vakit zaman bilgi toplamak için pahalandırıyor.
Rakamlarla büyük veri
Techjury internet sitesinin farklı kaynaklara dayandırarak paylaştığı bilgilere nazaran büyük bilgi ile ilgili aşağıdaki sayılar konuşuluyor:
- 2023 yılında büyük bilgi tahlil pazarı 103 milyar dolar büyüklüğe ulaşacak
- 2019 yılında büyük bilgi paszarı yüzde 20 oranında büyüyecek
- 2020 yılında her birey bir saniyede 1.7 MB data üretecek
- Şirketlerin yüzde 97.2’si büyük data ve yapay zekaya yatırım yapacak
- Netflix, müşterilerini elde tutmak için kullandığı büyük bilgi tahlili sayesinde yılda 1 milyar dolar tasarruf sağlıyor
- 2020 yılında dünya çapındaki büyük data ölçüsü 40 trilyon GB olacak
Data yapay zeka ile buluşuyor
Son yıllarda datanın bu kadar tanınan olmasının bir öbür sebebi eldeki büyük bilgileri işleyecek yapay zeka, makine tahsili ve gibisi teknolojilerin gelişmesi ve tabana yayılması oldu. Data çok yeni bir kavram değil lakin ayrıştırılması, anlaşılabilir ya da işe fayda hale getirilmesi için üzerinde önemli çalışmalar yapılması gerekiyordu. Gelişen teknoloji bunu kolaylaştırdığı için evvelce üstün bilgisayar gerektirecek düzeydeki bilgiyi bir yazılım yardımı ile çok daha süratli ve pratik bir halde tahlil etmek mümkün hale geldi.
Günümüzde birçok şirket kendi müşterilerinden topladığı datalarla daha yeterli hizmet, daha fazla gelir ve daha memnun müşteriler kazanmak için çalışıyor. Elbette bunu yapmaları makul ve mantıklı görülebilir. Fakat bahisle ilgili tartışmalar müsaadesiz, manipülasyon ve kullanıcıların haberi olmadan yapılan bilgi toplama ve kullanma uğraşlarından ortaya çıkıyor.
Yani neyi sevdiğimiz, neyi sevmediğimiz, hangi saatlerde hangi alışverişleri yaptığımız, hangi fotoğrafı beğendiğimiz ya da hangi görüntüyü izlediğimizin bir bedeli ve manası var. Büyük bilgi dediğimiz olay da tam olarak bu günlük hayattaki hareketlerimizin toplamını oluşturuyor.
Ve ne yazık ki bu bilgi toplama tuzaklarından kaçmak o kadar kolay olmadığı üzere günümüz kaidelerinde pek mümkün değil. Kaçamıyor olsak da 3-5 like ya da küçük bir armağan alacağız kanısıyla şahsî bilgilerimizi uluorta her yerde paylaşmamanızı öneririm. Bu data paylaşımının yalnızca toplumsal medya ile sonlu olduğunu düşünmeyin. Size puan veren sadakat kartlarından, indirim sunan market zincirlerine, bileğinizde adımlarınızı sayan akıllı bileklikten akaryakıt aldığınız akaryakıtçının verdiği karta kadar birçok platform ya da kuruluşun kederinin sizden bu stil bilgileri alabilmek olduğunu unutmayın.
