Siz veya çevrenizden en az bir kişi, midesinin sürekli olarak yanmasından şikâyetçidir ve aslında bu yanmadan daha ötesidir ve kişi, ülserdir. Maalesef ki hayatımızın bir parçası hâline gelen rahatsızlıklardan ülser, midenin iç yüzeyini kaplayan mukozanın hasar görmesi sonucu oluşan bir yara türü olarak bilinse de belirtileriyle birlikte ciddiye alınması gereken bir rahatsızlık.
“Ülser neden olur?” sorusuna da cevap verilecek birçok başlık vardır. Mide yanması, en belirginlerden biri olsa da ülser, başka belirtiler ile de kendini gösterebilir. Yaşam tarzını değiştirmek, ülser tedavisinde başlıca kriterlerden biri olsa da çeşitli tedavi yöntemleri bu hastalık için geçerlidir.
Ülser, sizin de yaşam konforunuzu etkiliyorsa doktor kontrolünden geçerek en kısa sürede tedavi olmanız ve kendinize daha iyi bakmanız gerekir.
Adını sıklıkla duyduğumuz ülser nedir, ne anlama gelir?
Ülser genellikle bir mide rahatsızlığı ile tanımlanır. Mide zarında gelişen yaralar sebebiyle ortaya çıkan ülser, midenin hemen ötesindeki duodenum ülseri de denilen bağırsağın bir kısmında oluşabilir. Duodenum ülserine genellikle onikiparmak bağırsakta rastlanır.
Duodenum ülseri ve mide ülseri birer peptik ülser türüdür ve adını da midede bulunan ve bazen duodenuma sızan sindirim sıvılarından biri olan pepsin’den alır. Peptik ülserler, midedeki ve duodenumdaki koruyucu mukoza astarının aşınmasında, mide asitlerinin ve sindirim enzimlerinin mide ve duodenumdaki duvarı yiyip bitirmesi ile ortaya çıkar. Asitten dolayı oluşan tahrişin, açık yaraya dönmesi ise “Ülser nedir?” sorusunu karşılar.
Mide ülseri görülme sıklığı nedir?
Özellikle batı ülkelerinde, mide ülserine sıklıkla rastlanır. ABD’de her yıl 500 bin ülser teşhisi konurken nüksetmesi 4,5 milyon civarındadır. Türkiye’de ise her yıl 120 bin yeni hasta ve 1 milyona yakın nüksetme görülür.
Ülkemizde mide ülserinden daha çok onikiparmak ülseri yaygın olarak görülür. Erkeklerin ülser hastalığına yakalanması ise kadınlara göre 3 kat daha fazladır.
Mide ve onikiparmak bağırsağı ülserinden daha fazlası. Ülser çeşitleri nelerdir?
Midede olduğu gibi vücudun çeşitli yerlerinde de lezyon ve yaralar olabileceğinden tüm ülser türleri benzerdir. Bir diğer ortak noktaları ise birçoğunun bakteriyel enfeksiyondan kaynaklanmasıdır. Peptik ülserlerin dışında yaygın olarak görülen ülser türlerine bakacak olursak:
Cilt ülseri
Ciltte yuvarlak ve açık bir yaraya neden olan cilt ülseri (arteriyel ülser); inflamatuar durumlar, enfeksiyon veya kan dolaşımı sorunları ile ortaya çıkabilir. Küçük veya hafif bir cilt ülseri, tek başına bazen tehlikeli olmayabilir ancak tedavi edilmezse ciddi boyutlara ulaşabilir.
Yatak yarası olarak da bilinen basınç ülseri, cilt ülserinin çeşitlerinden biridir. Özellikle bacaklarda kan dolaşımı her zamanki gibi olmadığında ortaya çıkan venöz ülserin (bacak ülseri) yanı sıra ayaklara ve bacaklara kan akışı azaldığında ortaya çıkan iskemik ülser de vardır. Kontrolsüz diyabetli kişilerde sinir hasarı nedeniyle gelişebilen nöropatik cilt ülseri de türler arasındadır.
Ağız ülseri
İsminden de tahmin edileceği üzere ağızdaki lezyon yaraların adına, ağız ülseri denir. Aft yaraları, primer herpetik gingivostomatit, oral herpes, ağız kanseri ve liken planus ağız ülserine neden olabilir.
Kornea ülseri
Kornea ülserinin bir diğer adı ise keratit ülserdir. Korneanın dış tabakasında meydana gelen açık yara genellikle bakteriyel enfeksiyonlar sebebiyle ortaya çıkar. Bu yüzden de kontakt lens kullanan ama düzgün temizlemeyen kişilerde kornea ülserine daha sık rastlanır.
Kuru göz sendromu, mantar ve amiplerin neden olduğu enfeksiyonlar, gözdeki sıyrık veya kesiler, yüz felci ve bazı göz kapağı bozuklukları da kornea ülserine neden olabilir.
Genital ülser
Ülser çeşitleri arasındaki bir diğer tür ise genital ülserdir. Penis, vajina, anüs veya yakın deri çevresinde gelişen yaralar, genital ülser kapsamına girer. Bu ülser, cinsel yolla bulaşabileceği gibi farklı nedenlerle de ortaya çıkabilir. Genital uçuk hastalığı, sistematik hastalıklar ve sifiliz, genital ülsere neden olabilir.
Peki bu kadar çeşidi olan ülser neden olur?
Peptik ülserin dışındaki diğer ülser türlerinin nedenlerinden zaten az önce bahsetmiştik. Şimdi peptik ülserlerin en yaygın sebeplerine bakalım:
- Helikobakter pilori enfeksiyonu, dünya çapındaki en yaygın ülser nedenidir. Birçok insanda soruna yol açmıyor gibi gözükse de enfekte olanların çoğalması, mide zararını yiyerek kronik peptik ülserine neden olabilir.
- Steroidal olmayan anti-inflamatuar ilaçlar, ülser oluşumuna farklı şekillerde neden olur. Mide zarını tahriş edebilecekleri gibi bu ilaçları kullanan kişilerin yüzde 30 kadarı peptik ülser sorunu yaşar.
- Zollinger-Ellison sendromu ile ortaya çıkan tümörler, yaygın olmasa da midede asit üretebilir.
- Ciddi hastalıklar, yaralanmalar ve stres, mide ülserine neden olabilir. Fizyolojik stres, vücudun pH dengesini değiştirir ve bu da mide asidini arttırır. Stres ülserleri, yavaş seyreden mide ülserlerinin aksine daha hızlı gelişir.
- Sigara içmek ve alkol tüketmek de mide asidini arttırarak ülser nedenleri arasına girer.
Zaman zaman dayanılmaz hâle getirebilir: Ülser belirtileri nelerdir?
Ülser denilince birçok kişi karında yanan ve insanı kemiren bir ağrı hissetse de ülser belirtileri arasında başkaları da vardır. Bunlar:
- Hazımsızlık
- Mide yanması
- Reflü
- Hasta hissetme
- Yağlı yiyeceklere karşı dayanamamazlık
- Göğüste ağrılı yanma hissi
- Mide bulantısı
Peptik ülser, birçok insanda belirti göstermeyebilir. Yukarıda belirtilenlerin yanı sıra nadiren ciddi semptomlar ile de ülser kendini belli edebilir. Bu durumda, geç kalınmadan doktora başvurmak gerekir.
- Nefes almada zorluk
- Baygınlık hissi
- Kırmızı veya siyah kan kusmak
- Dışkıda koyu kan veya siyah, katran renk
- Açıklanamayan kilo kaybı
- İştah değişiklikleri
Ülser nasıl tedavi edilir? Ülser tedavisinde kullanılan yöntemler nelerdir?
Birçok ülser çeşidi olduğu için öncelikle hem ülser çeşidinin teşhisi yapılmalıdır hem de buna sebep olan etmen ortaya çıkarılmalıdır. Doktor, belirtilere göre tanı koyabileceği gibi bazı durumlarda endoskopi istenebilir.
“Ülsere ne iyi gelir?” sorusuna cevap arayanların çaresine yetişen doktorlar, hastalığın seyrine göre midedeki asit miktarını azaltmak için bazı ilaçlar reçete eder. Eğer helikobakter pilori enfeksiyonu nedeniyle ülser meydana gelmişse de antibiyotik kullanımı gerekebilir.
Tüm bunların yanı sıra kişinin kendisini de izlemesi ve bazı noktalara dikkat etmesinde fayda vardır. Özellikle enfeksiyondan kaynaklı ülser yaşayanlar, ellerini sık sık sabunla yıkamalı ve tamamen pişmiş yiyecekler tüketmelidir. Helikobakter pilori enfeksiyonunun nasıl yayıldığı hâlen tam olarak bilinmese de yiyecek ve su ile bulaşabileceğine dair bazı kanıtlar da mevcuttur.
Bazı ağrı kesicilerin kullanımı, ülser tetikleyici şeyler olabildiği için düzenli ağrı kesici kullanmak zorunda kalanlar, mide sorunları riskini azaltmak için ilaçları yemeklerle birlikte alabilir.
Ülserin olası komplikasyonları nelerdir? Ülser tedavi edilmezse neler olabilir?
Mide ülserinin komplikasyonları genellikle nadiren gözükse de tedavi edilmeyen ülser, ciddi komplikasyonları ortaya çıkarabilir. Komplikasyonlardan bazıları şöyledir:
- Ülser bölgesinde kanama
- Ülser bölgesinde mide zarının açılması
- Yiyeceklerin sindirim sistemi boyunca hareketini engelleyen mide tıkanıklığı
- İç kanamayla beraber yavaş kan kaybı ve daha sonrasında kan nakli gerektirebilecek ciddi kan kaybına dönüşüm
- Helikobakter pilori enfeksiyonunun yol açabileceği mide kanseri
Tüm bu tedavi seçeneklerine doktorunuzla beraber karar vermeniz gerekir. Muayene ve teşhisler sayesinde ülsere neden olan faktör ortaya çıkarılabileceği gibi tedavi yöntemleri de buna göre şekillenir. Bu yüzden de siz siz olun, mideniz yanıyor diye reçetesiz ilaçlar kullanmayın.
