Birbirlerine sadece 3.8 km uzaklıkta olmalarına rağmen aralarında 21 saat fark bulunan ve biri Rusya’ya diğeri ise Amerika’ya ait olan Diomede Adaları’nı daha önce duymuş muydunuz?
Meridyenler arası mesafelerin, saat farkına sebep olduğunu ya da kısaca mesafeler arttıkça saat farkının da arttığını hepimiz biliyoruz. Öyle ki yurt dışında olan biri ile görüşmek istediğimizde saat farkına göre görüşmeler ayarlıyoruz, borsa işlemlerini de Amerika ve Asya saatine göre yapıyoruz.
Peki birbirlerine sadece 3.8 km uzaklıkta olan bu iki ada nasıl oluyor da 21 saat fark yaşayabiliyor?
Bu iki ada arasındaki saat farkı “tarih değiştirme çizgisi” olarak isimlendirilen bir meridyenden kaynaklanıyor.
Bu çizgi, başlangıç meridyeninin 180° doğusunda ya da batısında bulunuyor. Yaklaşık olarak 180° meridyenini takip eder ama Sibirya’yı bölmemek için önce Bering Boğazı boyunca doğuya, sonra Aleut Adaları ve Alaska’yı kapsayacak biçimde batıya, Ekvator’un güneyinde de bazı ada gruplarının Yeni Zelanda ile aynı günde olmalarını sağlamak üzere yine doğuya doğru sapar.
Bu çizginin doğu tarafında batı meridyenleri, batı tarafında ise doğu meridyenleri bulunmaktadır.
Dolayısıyla doğu meridyenlerinin olduğu batısında bir gün ileri, batı meridyenlerinin olduğu doğusunda ise bir gün geridir.
Örneğin, 14 Temmuz Cuma günü doğu yarım küreden batı yarım küreye geçilecek olursa tarih ve gün 13 Temmuz Perşembe şeklinde bir gün geri alınır. Eğer batı yarım küreden doğu yarım küreye geçilirse tarih ve gün ileri alınır.
Diomede Adaları, Alaska ile Sibirya arasındaki tarih değiştirme çizgisinin tam ortasında yer almaktadır.
Diomede Adaları, Pasifik Okyanusu içindeki en kuzeydeki adalardır. Kuzeyde Çukçi Denizi, güneyde ise Bering Denizi bulunur.
Büyük ve Küçük Diomede Adaları olarak isimlendirilen bu iki adadan biri Rusya’ya diğeri ise Amerika’ya ait.
Büyük Diomede, Rusya’da Inaliq, Nunarbuk veya Ratmanov Adası olarak da bilinirken Küçük Diomede ise Amerika’da Krusenstern Adası olarak bilinir.
Bering Boğazı’na ulaşan ilk kişi, Rus kaşif Semyon Dezhnev’di. Yerlilerinin kemik dudak süsleri olan iki ada olduğunu bildirdi ancak bu adanın hangi adalar olduğunu bilmiyordu. Danimarkalı denizci Vitus Bering, Aziz Diomedes’in anıldığı gün olan 16 Ağustos 1728’de Diomede Adaları’nı keşfetti ve bu sebeple adalara Yunan Aziz Diomedes’in adını verdi.
Kış aylarında, bu iki ada arasındaki mesafeyi bir buz köprüsü kaplar; böylece Amerika ile Rusya arasında yürümek teorik olarak mümkün olur fakat yasal olarak bu iki ada arasında seyahat etmek yasaktır.
Amerika ile Rusya arasında Alaska sorununu sonlandıran 1867 Anlaşması, iki ülke arasındaki sınırı belirlemek için bu adaları kullandı.
Soğuk Savaş sırasında, bu sınır Amerika ile Sovyetler Birliği arasındaki sınırı oluşturdu ve “ Buz Perdesi ” olarak anılmaya başlandı.
1995 yazında, İngiliz televizyon oyuncusu ve belgesel sunucusu Michael Palin, BBC dizisi Full Circle’ın bir parçası olarak Küçük Diomede Adası’nı ve 18 ülkeyi kapsayan Pasifik Kıyıları’nın saat yönünün tersine doğru bir yürüyüşe başladı.
Sekiz aylık yürüyüşünün sonunda Küçük Diomede adasına tekrar ayak basmayı düşündü ancak dalgalı deniz nedeniyle bunu yapamadı.
Büyük Diomede Adası, Uluslararası Tarih Çizgisi’nden önce Dünya’nın en doğudaki ve yerel saati kullandığı için yeni yıla giren ilk kara kütlesiydi.
Bununla birlikte, yerel saat kullanıldığında, Rusya’nın doğusunda ve Yeni Zelanda’daki geniş bir alan da aynı saat dilimini paylaşır. Yeni Zelanda’da da Aralık sonunda yaz saati uygulaması vardır, ancak Rusya’da yoktur. Bu durum, Uluslararası Tarih Çizgisi Kiribati’nin doğusuna taşındığında ve o ülkenin en doğudaki saat dilimi artık dünyanın en eskisi olduğunda 1995’te tartışma yarattı.
1948’de orada bir askeri üs kurulduktan sonra, Sovyet hükümeti, Büyük Diomede Adası’nın yerli halkını anakara Rusya’ya yerleştirdi.
Diomede Adaları sakinleri
Büyük adada artık sadece askeri birimler yaşıyor. Küçük Diomede, 2010 nüfus sayımında 115’e düşen 170 kişilik bir nüfusa sahipti, adanın tamamı Diomede şehrini içermesine rağmen, adanın tamamı adanın batı tarafındaki köy alanındaydı.
Bu köyde bir okul, bir postane ve bir dükkan var. Bazı ada sakinleri fildişi oymalarıyla ünlü. Hava şartları uygun olduğunda, Amerika Temel Hava Hizmeti’nin bir parçası olarak ada ile ticari hava teması sürdürülüyor.
