Betondan yapılmış bir gemi! İlk duyduğunuzda kulağa oldukça tuhaf geliyor, değil mi? Sert ve ağır bir malzeme suyun üzerinde nasıl durabilir? Ancak bu bir hayal değil, yapan yapmış.
Tarihte bir dönem, özellikle 1. ve 2. Dünya Savaşları arasında, gerçekten de beton gemiler yapıldı ve denizlerde yüzdü.
Peki neden böyle bir şey yapıldı? Betondan gemi yapmak kimin aklına geldi? Ve en önemlisi, bu teknoloji neden rafa kaldırıldı?
İlk beton geminin tarihi 1848’e dayanıyor.
Güney Fransa’da Joseph-Louis Lambot tarafından ilk beton su taşıtı yapıldı. Küçük bir sandaldı ancak gemilerin önünü açtı diyebiliriz.
19. yüzyılın sonlarına doğru mühendisler, bu sandaldan da yola çıkarak betonu sadece kara yapılarında değil, denizcilikte de kullanabileceklerini fark ettiler.
Beton, suyun üstünde durabilen bir malzeme ve bu da onu doğru kalıplandığında içindeki boşluklar sayesinde daha hafif hâle getiriyordu.
O dönemde çelik üretimi pahalıydı ve savaşa giren ülkeler, çelik rezervlerini askerî amaçlar için kullanmayı tercih ediyorlardı. İşte bu yüzden beton gemi yapma fikri giderek daha cazip oldu.
Beton gemilerin asıl çıkışı 1. Dünya Savaşı sırasında oldu.
Özellikle Amerikan hükûmeti, savaşın getirdiği çelik sıkıntısı nedeniyle beton gemiler üretmeye başladı. Normal gemilerde olduğundan daha az şekilde yerleştirilen çelik çubuklar, sadece güçlendirmek için kullanıldı.
Geri kalan malzemeler daha ucuzdu ve daha kolay bulunabiliyordu. Böylelikle de ilk olarak beton gemilerin en büyüğü SS Selma yapıldı. Gemiler, asker ve malzeme taşımak için kullanıldı.
1917’de Amerika, 12 adet beton gemi yapmaya başladı. Bunların her biri ortalama 3.000 ton taşıma kapasitesine sahipti.
Savaş bittiğinde, gemilerin çoğu kullanılmamıştı. Ancak 2. Dünya Savaşı patlak verdiğinde beton gemi yeniden gündeme geldi.
2. Dünya Savaşı sırasında da çelik talebi zirve yaptı.
Betondan yapılan gemiler, savaş yüklerini taşımak için bir kez daha denizlerde boy göstermeye başladı. Amerikan donanması, bu gemilerin 24 tanesini inşa etti ve malzeme taşıma görevlerinde kullandı. Bunlar genellikle yakıt, mühimmat ve diğer askeri malzemeleri taşımak için kullanılıyordu.
Beton gemiler neden unutuldu?
Savaş sona erdikten sonra, çelik yeniden bolca bulunmaya başlandı ve beton gemiler tarih oldu. Çelik gemiler, beton gemilere kıyasla çok daha uzun ömürlü, dayanıklı ve ekonomik hâle gelmişti. Ayrıca çelik, gemi yapımında çok daha esnek bir kullanım sunuyordu.
Gemi tasarımlarında yapılan yenilikler, betonun sınırlı özellikleri nedeniyle bu malzemenin kullanımını neredeyse tamamen ortadan kaldırdı.
Beton gemilerin bir başka sorunu da bakım maliyetlerinin yüksek olmasıydı. Beton suya karşı dirençli olsa da uzun süre denizde kaldığında çatlamalar ve sızıntılar oluşabiliyordu.
Özellikle savaş dönemlerinde kabul edilebilir bir riskti ama barış dönemlerinde daha dayanıklı ve uzun ömürlü gemilere ihtiyaç duyuluyordu.
Günümüzde beton gemilere neredeyse hiç rastlamıyoruz.
Onlar şimdi sadece dalgakıran olarak kullanılıyorlar. Batırıldılar ve görevlerini durarak devam ettiriyorlar. Bazıları ise müzelerde veya limanlarda terk edilmiş durumda.
Bu içeriklerimizi de inceleyebilirsiniz:
Denize Atılan Çapa Nasıl Tonlarca Ağırlıktaki Bir Gemiyi Sabit Tutabiliyor?
Gemi İsimlerinin Başında Neden Mutlaka “SS” İbaresi Bulunur? Sebebi Tahmin Bile Edemezsiniz!
Titanik Enkazı Etrafındaki Sular Neden Hâlâ Tehlikelidir? Emin Olun Hiç Gitmek İstemezsiniz!
