Berberlerin kapılarının önünde bulunan ve lezzetli bir şekeri andıran berber direği süs olsun diye orada değil. Oldukça eskilere dayanan ve insanı şaşırtan bir hikayesi var. Ayrı ayrı her bir parçasının anlamını öğrenince berberlere farklı bir gözle bakacaksınız!
Berberler tarih boyunca düşündüğünüzden çok daha önemli bir yer kaplamış. Hatta insanların hayatları berberlere bağlıymış desek pek abartmış olmayız.
Berber direkleri de yaptıkları her şeyin temsilcisi olarak karşımıza çıkıyor. Yazıyı okuduğunuzda iyi ki sadece temsilci olarak kalmış diyeceksiniz.
Asıl konuya başlamadan önce berberlerin tarihine bakalım.
Berberlerin tarihinin Antik Mısır, Yunan ve Roma medeniyetlerine kadar dayandığı bilinmektedir.
“Berber” kelimesi Latince sakal anlamına gelen “barba” kelimesinden gelmektedir.
Dedikodu merkezi mi, berber mi, cerrah mı?
Roma’da berberler saç kesmek dışında şehrin günlük haber merkezi olarak da biliniyordu. Şehirdeki bütün dedikoduları berberlerde öğrenebilirdiniz. Günümüzde de pek farklı değil sanki. 🙂
Berberlerin bu işlerini zaten biliyoruz. Ancak bilmediğimiz bir işleri daha vardı: Cerrahlık.
Berberler, gerçek cerrahlara gidemeyecek alt tabakaya cerrahlık hizmeti de veriyordu; bunun dışında cerrahların o dönem küçümsediği diş çekme, kan akıtma, sülük ve bazı yara işleriyle de berberler ilgileniyordu.
Cerrahların işlerinin bazıları nasıl oldu da berberlere kaldı?
Berberleri düşündüğümüzde aklımıza ilk olarak saç-sakal keserken kullandıkları kesici aletleri kullanabilme becerileri gelir.
İşte bu kesici aletleri kullanma becerileri sayesinde kendilerini bir anda berber-cerrah olarak buluverdiler.
Bütün hastalıkların çözümü: Kan akıtma
O dönemde kan akıtmak boğaz ağrısından vebaya kadar bütün hastalıkları tedavi edecek bir yöntem olarak görülür ve sıklıkla kullanılırdı.
Kan akıtma işini de berberler yapardı ve kanı pirinç kaselerin içine akıtırlardı. Bu kaselerin önemini yazının devamında anlayacaksınız.
Keşiş yardımcılığından kendi teşkilatlarına kadar uzanan bir yol…
Kan akıtma işlemini 1163 yılına kadar keşişler gerçekleştirirdi ve berberler de keskin alet kullanma becerileri sayesinde keşişlere zaman zaman yardım ederlerdi. Bu yıldan sonra Papa III. Alexander, din adamlarının bu işlemi yapmasını yasakladı ve kan akıtma işi tamamen berberlere kalmış oldu.
O günden sonra aslında berberler tam anlamıyla berber-cerrah olmuş ve insanları iyileştirmeye başlamışlardır. Hatta 1904 yılında Fransa’da ilk teşkilatlarını kurmuşlardır.
Berberlerden bu kadar bahsettiğimiz yeter, şimdi asıl konumuz olan berber direğine gelelim.
Berber direklerinin şekilleri daima aynıdır. Ancak renkleri farkılık gösterebilir. Bazen sadece kırmızı-beyaz olan iç bölüm bazen kırmızı, beyaz ve mavi olarak karşımıza çıkar.
Renk farklılığını “Avrupa ve Amerika” olarak ayırmak yanlış olmaz. Amerika’da mavi, beyaz ve kırmızı renkli berber direkleri daha yaygınken Avrupa’da sadece kırmızı ve beyaz renkteki berber direkleri yaygındır.
Amerikalılar berber direklerini bile kendilerine uyarlamış!
Mavi, beyaz ve kırmızı renkleri Amerika bayrağını çağrıştırdığı için vatanseverlik göstergesi olarak da kullanılmaktadır.
Böyle düşündüğümüzde Amerika’da bulunan berber direklerinde neden ekstra bir renk daha olduğu sorusu yanıtlanmış oluyor.
Bu renklerin her birinin hatta direğin şeklinin bile bir anlamı vardır. Yani mavi renk bile öylesine konulmamıştır.
Peki ya renklerin anlamları?
Beyaz, kanamayı durdurmak için kullanılan bandajı temsilen seçilmiş bir renktir.
Kırmızı, rahatlıkla tahmin edilebileceği gibi kanı temsilen seçilen bir renktir.
Mavi, damarları temsilen seçildiği söylense de daha önce bahsettiğimiz gibi diğer renklerle bir aradayken Amerikan bayrağına yaptığı gönderme nedeniyle ulusun bayrağına bir selam niteliğindedir.
Sadece renkleri değil şekli de çok şey ifade ediyor!
Direğin kendisi, hastanın damarları daha rahat belli olsun ve kan daha çok aksın diye sıktığı çubuğu temsil ediyor.
Direğin altında ve üzerinde bulunan parçalar ise kanın akıtıldığı pirinç kaseleri temsil ediyor.
O dönemlerde berber direği, berberlerin bazı cerrahlık işlerini yaptığını belirtmek için kapılara asılırdı. Berberler, çoğu insan için hayati önem taşıyan bir yerdi.
Günümüzde berberler, cerrahlık gerektiren işlemlerin hiçbirini yapmamasına rağmen ikonik olarak bu direği kullanmaya devam etmektedirler.
