Doğumdan itibaren devletin karşıladığı aşılar olduğu gibi ulusal aşı takviminde olan ama devletin karşılamadığı “özel” yani “ücretli aşılar” da var. Hızlı bir şekilde tedavi edilmezse tehlikeli sonuçlara yol açabilecek meningokok hastalığının aşısının yanı sıra rota virüs ve HPV aşıları neden devlet tarafından karşılanmıyor?
Çocukların ve onlarla beraber toplum sağlığını da gözeten devletin, bu önemli aşıları neden karşılamadığı konusu özellikle ebeveynlerin merak konusu. Üstelik bir de bu aşıların birçoğunun tek doz olmamasının yanı sıra pahalı olması da gözleri Sağlık Bakanlığına çeviriyor.
Doktorların yapılması konusunda önerilerde bulunduğu bu özel aşıların karşılanmamasının sebepleri, doğabilecek ciddi rahatsızlıklardan daha önemli olmadığı kesin de “Peki neden?” diye düşünmüyor değil insan.
Devlet hangi aşıları karşılıyor?
Devlet tarafından ücretsiz olarak yapılan aşılar arasında suçiçeği, difteri, tetanos, boğmaca, hepatit A ve B, HİB (haemophilus influenzae tip b), kızamık, kabakulak, kızamıkçık aşısı, PCV (zatürre) ve çocuk felci aşıları bulunuyor. Takvimde de gördüğünüz üzere bu aşılar farklı doz sayılarına sahip.
Doğar doğmaz aşı takvimine dahil olan çocukların yanı sıra bu aşılardan bazıları eğer bağışıklığı yoksa yetişkinlere de yapılıyor. Sağlık Bakanlığı, aşının önlenebilir hastalıklar açısından önemli olduğunu vurguluyor. Hastalıkların yayılmasına karşı direnç gösteren aşılar için peki neden ücretli ve ücretsiz diye ayrım var?
Hangi aşılar rutin aşı takviminde değil ve ücretli olarak yaptırılıyor?
Amerika Pediatri Akademi tarafından tavsiye edilen aşı takviminde meningokok, rota virüsü ve HPV aşısı bulunuyor. Ancak T.C. Sağlık Bakanlığı bu aşıları karşılamadığından dolayı bunlar “özel aşı” olarak geçiyor.
Meningokok aşısının sadece bir dozunun 1.000 TL’den fazla olduğu ve 3 doz yapılması gerektiği düşünüldüğünde de aşılar için ailelerin bütçe ayırması gerekiyor. Aşı ücretlerini karşılamayan aileler ise maalesef bu aşıları, çocuklarına yaptıramıyor.
Meningokok aşısı neden gerekli?
Menenjit, değişik mikroorganizmaların beyin zarlarını tutması sonucu gelişen ve ağır seyreden hatta ölümle sonuçlanabilen bir rahatsızlık. Meningokok ise menenjit çeşitleri içerisindeki en tehlikeli tür. Enfeksiyon hastalığı da olan meningokok, hastaların iyileşmesi durumunda bile işlev veya doku bozukluğuna neden olabiliyor.
Özellikle 5 yaş altı çocuklarda daha sık gözleniyor ve oldukça ağır seyrediyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün riskli ülkeler listesinde, Türkiye orta derecede bulunuyor. Aslında WHO’ya göre yüksek ve orta riskteki ülkelerin rutin aşı takviminde meningokok aşısı da bulunması gerekiyor.
Akut şiddetli ishalin dünyada en sık görülen nedenleri arasında ilk sırada bulunan rota virüs de özel aşılar kapsamında.
Özellikle 2 yaş altı çocuklarda bağırsak iltihabına neden olabilen rota virüs, kusma ve ateş ile de ishal tablosuna eşlik ediyor. Ağız ve dışkı yoluyla bulaşabilen bu virüs, çok ciddi sıvı kaybını da beraberinde getirdiği için ölümle bile sonuçlanabiliyor.
Doğrudan rota virüse etki eden ilaç bulunmadığı için ciddi sıvı kayıplarında çocuklar hastaneye yatırılıp damar yolu ile sıvı takviyesi alıyorlar. Korunmak için aşı geliştirilmiş olmasına rağmen bu da rutin aşı takviminde değil.
Rahim ağzı kanseri gelişimini engellemek için uygulanan HPV aşısı, rutin aşılarda değil.
Doğumdan sonraki ilk yıllarda uygulanmayan HPV aşısı, 9 yaşından büyük çocuklara yapılıyor. Siğil mikrobu olarak da bilinen HPV, temas yoluyla bulaşan ve sıklıkla görülen bir virüs türü. HPV, sadece cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak görüldüyse de son zamanlarda yapılan araştırmalar, virüsün mutasyonla beraber temas hâlinde bulaşabildiğini de gösterdi.
HPV virüsünün 200 civarı türü var. Bunlardan bazıları sadece siğil yapabiliyorken bazıları kansere dönüşebiliyor. Avusturalya ve Amerika gibi bazı ülkelerde HPV aşısı, devlet tarafından karşılansa da ülkemizde bu aşı da çocuklara ücretsiz yapılmıyor.
Cinsellikle Bulaşan ve Hayatınızı En Az HPV Kadar Olumsuz Etkileyen ‘HSV Virüsü’ Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Devlet, neden bu aşıları ücretsiz olarak karşılamıyor?
Devletin, SMA tedavisi gibi bazı hastalıkların ilaçlarını ve özel aşıları karşılamamasının nedenleri arkasında pek çok sebep var. Her aşının maliyetinin olması ve devlet bütçesinin sınırlı olması bunlardan biri. Bu yüzden de devlet, en fayda sağlayacak ve en yaygın hastalıkları önleyecek aşıları önceliklendiriyor. Daha az yaygın veya daha az riskli hastalıklara karşı aşılar, devlet tarafından ödenmeyebiliyor.
Devleti aşı politikası içerisinde halkın erişebilirliği de değerlendiriliyor. Bazı özel aşılara erişebilirlik düşünülerek karşılanmıyor. Meningokok aşısını buna dahil ettiklerini pek sanmıyoruz ama aynı politika grip aşısı için geçerli olabilir.
Grip aşısı, 65 yaş üstündekilere veya kronik hastalığı olanlara ücretsiz yapılırken riskli grupta olmayan ama grip aşısı yaptırmak isteyenler ücret ödüyor. Eylül 2023’te açıklanan grip aşısı fiyatı ise 243 TL idi.
Aşıların devlet tarafından karşılanıp karşılanmamasına karar verilmesi oldukça uzun bir süreç. Bazı aşıların ücret politikası zaman içinde değişebiliyor. Umarız ki özellikle çocuklar için bu kadar önemli olan aşıların devlet tarafından karşılanacağı gün çok uzak değildir.
