Dünyanın dört bir yanında sayısını bile tahmin edemeyeceğimiz kadar çok Türk var. Özellikle 21. yüzyılda Türk halkları için kullanılan genel bir ifade var: Türk dünyası. Çok geniş bir coğrafyayı kapsayan Türk dünyasının en batısında Kosova, Karadağ, en doğusunda da Moğolistan yer alıyor.
Aslında bu kavram, tüm Türk halklarını kapsayan bir kavramdır. Bazı araştırmacılar bu kavramı Türkistan olarak da kullanıyor. Bu, sadece bağımsız Türk halklarını değil; aynı zamanda özerk cumhuriyetleri ve Türk topluluklarını da kapsıyor.
Orta Asya, Anadolu, Kafkasya, Rusya-Sibirya, Orta Doğu, İran ve Balkanlar’da yayılan Türk halkları ve devletlerine gelin yakından bakalım.
Orta Asya – Batı Türkistan’da yaşayan Türklerin başında Türkmenler geliyor. Çoğunlukla Türkmenistan’da yaşayan Müslüman bir halktır.
Özbekler, Harezm bölgesinden Fergana’ya kadar uzanan bölgede yaşayan, Orta Asya’nın en kalabalık Müslüman Türk halkıdır.
Çin ve Arap kaynaklarında renkli gözlü, kızıl saçlı veya sarışın olarak geçen Kırgızlar, en eski Türk halklarındandır.
Kazaklar, Ukrayna ve Güney Rusya halklarının karışımı ile 15. yüzyılda Don ve Dinyeper Nehri etrafında ortaya çıkmıştır.
Karakalpaklar, Kıpçak boyundan geliyorlar. Günümüzde Özbekistan sınırları içinde özerk bir cumhuriyettir.
Çoğumuzun dahil olduğu Türkiye Türkleri, Türkiye Cumhuriyeti içinde yaşayan Türk halkıdır.
Azerbaycan Türkleri, Kafkasya ve İran platosu arasında yaşayan ve Anadolu Türklerinden sonra en çok nüfusa sahip olan gruptur.
Karaçaylar, çoğunluğunun Rusya’da bulunan Karaçay-Çerkesya’da yaşadığı bilinen Türk halkıdır.
Balkarlar, Rusya içindeki Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti’nde yaşayan, %70’inin Müslüman olduğu bir Türk halkıdır.
Nogaylar, Cengiz Han soyundan gelen Müslüman Türk Tatarlardır.
Ahıska Türkleri, Gürcistan’ın güneyinde bulunan Kıpçak Türkleridir.
Karaylar, Orta ve Doğu Avrupa’da bulunan Musevi Kırım Türk topluluğudur.
Uygurlar, Orta ve Doğu Asya’dan gelen Müslüman Türk azınlık etnik grubudur.
Salarlar, Çin Türkmenleri olarak da biliniyor. Sarı Irmak yakınlarında, Çinghay ve Kansu eyaletlerinde yaşarlar.
Yugurlar, Çin Halk Cumhuriyeti’nin resmî olarak tanıdığı etnik gruplardan Türk-Moğol halkıdır.
Tatarlar, Moğol İmparatorluğu’nun dağılmasından sonra, batıya gelerek Altınordu Devleti’ni kurdular. Türklerin Kıpçak boyundan geldikleri bilinir.
Başkurtlar, Rusya’ya özgü Kıpçak Türk grubudur. Badzgard bölgesinde yoğunlaşmışlardır.
Çuvaşlar, Rusya’nın içinde yer alan federe cumhuriyettir. Bulgar ve Suvarlar, Çuvaşların ataları olarak bilinirken en önemli özellikleri de Hristiyan olmalarıdır.
Kaşkaylar, bugün İran’da yarı göçebe bir hayat süren, Oğuz boyundan gelen Türk halkıdır.
Yakutlar, Sahalar olarak da biliniyor. Rusya’da Saha Cumhuriyeti’nde yaşayan ve Doğu Ortodoks Kilisesi ile Şamanist ve Tengrici inançların bileşimini benimseyen Türk halkıdır.
Altaylar, Sibirya’da yaşayan Kıpçak boyundan gelen Türk halklarından biridir.
Hakaslar, Yenisey Nehri boyunca uzanan bölgede yaşayan göçebe Türk boyudur. Tarihleri, Kırgız olduklarını gösteriyor.
Tuvalar, Rusya’nın Tuva Cumhuriyeti’nde ve Moğolistan’ın kuzeyinde yaşayan Türk halkıdır.
Gagavuzlar, günümüzde Moldova Cumhuriyeti’nde, Gagavuzya, Bulgaristan, Ukrayna, Romanya ve Yunanistan’da yaşayan Ortodoks Hristiyan Türk topluluğudur.
Bu Türk halkları dışında kayda değer nüfusları olmasa bile kendi gelenek ve göreneklerini yıllarca devam ettiren birçok Türk topluluğu vardır. Bağımsız Türk devletleri içindeki nüfus yaklaşık 123,3 milyon olarak tespit edilirken; diğer Türk halkları da 57,3 milyondur. Yani yeryüzünde ciddi anlamda yer kapladığımız doğru.
