“İngiliz Kemal” kod adlı Ahmet Esat Tomruk, Kurtuluş Savaşı sırasında önemli hizmetlerde bulunan ve Yunan generallerin arasına sızmayı başaran Türk casustu. Bugün, İngilizceyi en az İngilizler kadar iyi konuşabilen, hızlı kılık değiştirebilen, bulunduğu ortama anında ayak uydurabilen casus Ahmet Esat’ın hikâyesini anlatacağız.
Casusluk faaliyeti, tarihin her devresinde merak uyandıran mevzularından biri olmuştur. Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde de bu istihbaratı yürüten isimler vardı gayet tabii. Namıdiğer “İngiliz Kemal” Ahmet Esat Tomruk da bu isimlerden biriydi.
İngiliz Kemal, casusluk faaliyetleri sırasında birçok kez hapsedilmesine rağmen her defasında firar etmeyi başaran ve millî mücadeleye önemli hizmetlerde bulunan bir isimdi. Mustafa Kemal Atatürk’ün casus fedaisi İngiliz Kemal’in kahramanlıklarla dolu hikâyesine hep birlikte bakalım.
“İngiliz Kemal” kod adlı Ahmet Esat Tomruk aslında kimdi?
Ahmet Esat, 1887 yılında dünyaya geldiğinde Sultan II. Abdülhamid, tahta çıkalı yaklaşık 10 seneyi geçmişti.
93 Harbi’nin Osmanlı Devleti’ne verdiği ekonomik ve toplumsal sıkıntılar, ülkenin her yerinden hissedilirken; Ahmet Esat, henüz 5 yaşındayken babasını kaybetti. Bu acı kayıptan sonra annesiyle birlikte dayılarının yanında yaşamaya başlayan Ahmet Esat, ilkokulu Emirgan’daki bir mektepte okudu.
Ahmet Esat’ın Mekteb-i Sultani’ye yolculuğu
İlkokulu başarıyla bitirdikten sonra Mekteb-i Sultani’ye bugünkü adıyla Galatasaray Lisesi’ne giden Ahmet Esat, burada Fransızcasını iyice geliştirdi.
Galatasaray Lisesi’ndeki eğitiminden kısa bir süre sonra 1908 yılında İngiltere’ye gitmeye karar veren Ahmet Esat, burada Navy College’a başladı. Fransızcasının yanı sıra İngilizce bilgisini de geliştiren Ahmet Esat, profesyonel olarak boks yapmaya başladı.
1914 yılında patlayan I. Dünya Savaşı, kaderini değiştirdi.
Ahmet Esat’ın ülkeye geri dönmesiyle birlikte ittihatçılardan Dramalı Rıza ve Kara Kemal Beyler aracılığıyla Teşkilat-ı Mahsusa’ya katılması bir oldu.
Üstün yabancı dil bilgisi sayesinde teşkilat için faydalı olacağı düşünülen Ahmet Esat, beklentileri boşa çıkarmadı.
Kutül Amare’de İngilizlerin başındaki komutan General Townshend’den birtakım gizli bilgiler edinmeyi başarması Ahmet Esat’ın casusluk alanındaki ilk adımlarında biriydi aslında. Daha sonra yakalanarak Beyoğlu’ndaki hapishaneye gönderilse de bu hiçbir zaman Ahmet Esat için bir son değildi.
Kendisine takılan “İngiliz Kemal” lakabı nereden geliyor?
Ahmet Esat, tipolojik olarak İngilizlere benziyor ve İngilizceyi de en az onlar kadar iyi konuşabiliyordu. Onun lakabının hikâyesi buradan geliyor aslında.
Hızlı kılık değiştirebilen ve bulunduğu her ortama anında ayak uydurabilen Ahmet Esat, firar ettikten kısa bir süre sonra Ankara’ya geçti. Hem mükemmel derecede iyi olan yabancı dil bilgisi hem de daha önceki başarılı tecrübeleri onun Genelkurmay İstihbarat Şubesi’nde görevlendirilmesinin önünü açtı.
Millî Mücadele yıllarında Yunan generallerin arasına sızmayı başardı.
Ahmet Esat’ın yeni görevi, İzmir’deki Yunan işgaline karşı faaliyet göstermekti. Ancak devletin hazinesinde yeterli kaynak yoktu. Kendisine ödenebilecek nakdî güç bulunmadığı için, kumardan 45.000 frank kazandı ve Antalya’dan Yunanistan kontrolü altındaki Rodos Adası’na geçti.
Yeni rolü, zengin bir Amerikalı olmaktı.
Kendisini Amerikalı bir gazeteci olarak tanıtan Ahmet Esat, kısa sürede yüksek düzeydeki Yunan komutanlarıyla yakınlaştı.
Adada kısa sürede kendisini sevdiren ve gece hayatının müdavimlerinden biri olan Ahmet Esat, böylece Yunan generallerle arkadaş olma fırsatı yakaladı.
Defalarca hapsedilmesine rağmen her defasında firar etmeyi başardı ve yılmadı!
Millî Mücadele hareketine çok mühim katkılar sağlayan Ahmet Esat, Rodos Adası’nda Anadolu’nun işgaline ilişkin edindiği gerekli istihbaratı zaman kaybetmeden ivedilikle Mustafa Kemal Paşa’ya ulaştırdı.
1924 yılında istihbarat şubedeki görevinden ayrıldı.
Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte görevinde ayrılan Ahmet Esat, belki de onun kaderini değiştiren yabancı dil bilgisiyle tercümanlık yaparak hayatını kazanmaya devam etti.
Hafif sıklette boks şampiyonlukları da olan Ahmet Esat, Soyadı Kanunu çıktıktan sonra Tomruk soyadını aldı.
Namıdiğer “İngiliz Kemal”in başarıları filmlere de konu oldu.
Yönetmen koltuğunda Ömer Lütfü Akad’ın oturduğu “İngiliz Kemal Lawrense Karşı” filmi pek bir meşhur hatta. Ahmet Esat’a başarılı oyuncu Ayhan Işık’ın hayat verdiği film, 1919’da işgal altındaki İstanbul’da Türk casusu İngiliz Kemal’in başından geçen olayları konu ediniyor.
Ahmet Esat’a, Vatana Hizmet Tertibi’den aylık bağlanmasına dair bir kanun çıktı.
Yaşlılık döneminde geçim sıkıntısı çeken Ahmet Esat Tomruk’a 26 Haziran 1964’te kabul edilen kanunla Vatana Hizmet Tertibi’den 500 lira maaş bağlandı.
Ahmet Esat, 14 Şubat 1966 yılında hayata gözlerini yumdu.
Birçok isimsiz kahraman sayesinde düşman işgalinden kurtulan ve bugünlere gelen vatanımızı “İngiliz Kemal” lakaplı Ahmet Esat Tomruk gibi isimlere borçluyuz.
