Bazı kökenlerin kelimeleri hakkında bilgi sahibi olsak da “dünya” gibi günlük hayatta sıklıkla kullandığımız kelimeler için aynı şeyi söylemek mümkün değil. Hangi kültürde yaşarsanız yaşayın bu gezegenin herkeste ayrı bir ismi ve kökeni var.
“Earth” kelimesinin yaklaşık 1000 yıllık bir tarihi varken “dünya” kelimesi için de aynı şeyi söylemek mümkün.
Herkeste aynı anlamı taşımadığını baştan söyleyelim ve diğer diller olmak üzere bizdekinin de kökenine biraz inelim.
Öncelikle “dünya” kelimesinden başlayalım.
“Dünya” kelimesi Arapça kökenli bir terim ve Arapçadaki “dani” kökünden geliyor. “Dani,” “aşağı” ya da “beride” anlamında kullanılıyor.
Orta Çağ İslam kültüründe ve felsefesinde “dünya” aslında daha ziyade “öte taraf” veya “geçici dünya” anlamında düşünülüyordu. Yani sadece fiziksel bir yer olarak değil, aynı zamanda maneviyatla kıyaslandığında “alt” ve “geçici” olarak görülüyordu. Bu, insan yaşamının bir bakıma sınav dünyası olduğuna dair bir inançla örtüşüyordu.
Kelimenin en eski kullanımı ise 8. yüzyılı işaret eden Orhun Yazıtları’nda karşımıza çıkıyor. “Üze kök teŋri asra yagız yir kılındukda” yani “üstte mavi gök, altta kara yer yaratıldığında” şeklinde kullanılmış.
Yeryüzü kelimesinin ilk kullanımı ise Âşık Paşa’nın Garibnâme’sinde yani 1330’da.
Batı dillerinde ise işler biraz farklı.
İngilizcedeki “earth” kelimesi, eski İngilizcede “eorðe” olarak yer alıyor ve toprağı, yeri, yeryüzünü ifade ediyor. Bu kelimenin ise Germen dillerindeki “erde” kökünden geldiği düşünülüyor ve fiziksel anlamda sadece “üzerinde yürüdüğümüz zemin” anlamına geliyor. Latin dillerindeki “terra” da benzer biçimde toprağa, toprak ana kavramına göndermede bulunuyor.
Tabii ki bu isimlerin tarihi, Dünya’nın aslında bir gezegen olduğunun bilinmediği zamanlara da dayanıyor. Bu yüzden de sadece ayakların basıldığı zemin olarak düşünülüyor. Daha sonrasında ise gezegen ismi olarak benimseniyor.
Peki, neden farklı dillerde farklı isimler?
İnsanlık, tarihin her döneminde gökyüzünü, gezegenleri gözlemlemiş ve bu gözlemlerden anlam çıkarmaya çalışmış. Fakat üzerinde yaşadığımız, bildiğimiz tek gezegen için kullanılan isim, o dönemdeki kültür ve inançlara göre şekillenmiş.
Kimi toplumlar, üzerinde yaşadığımız gezegeni daha mistik anlamlarla süslerken kimi toplumlar onu saf bir toprak parçası olarak adlandırmayı tercih etmiş.
Bugün “dünya” dediğimiz gezegenin ismi, sadece yaşadığımız fiziksel bir mekân değil, binlerce yıllık düşünce sistemlerinin bir yansıması aslında.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
Teknoloji ve Bilim Deyince Aklımıza Gelen Bazı Kelimelerin Kökenlerinin Nereden Geldiğini Öğrenince “Ne Alaka?” Demeden Kendinizi Alamayacaksınız
Fransızcadan Türkçeye Geçen Kelimeleri Okuduktan Sonra Ufak Çaplı Bir Aydınlanmaya Yaşayacaksınız: Sinema da Meğerse Fransızcaymış
Satranç Taşlarının İngilizcedeki ve Türkçedeki Adları Neden Farklı? Ata Şövalye, File Piskopos Diyorlar!
Meğerse Türkçeymiş! Rusça ve İngilizce Dahil Olmak Üzere Farklı Dillere Geçen 10 Kelimemiz
