“Para mutluluk getirir mi?” sorusu yılların tartışma konusu. Easterlin Paradoksu olarak bilinen ekonomik teoriyse bunun tam tersini savunuyor. Peki güncel çalışmalara göre de ekonomik büyüme gerçekten mutluluk getirmiyor mu? Bilimin ışığında yanıtlıyoruz.
Ekonomik büyümenin ve artan gelir seviyelerinin bireysel mutluluğa olan etkisi, yıllardır üzerine çalışılan bir konu.
Bu tartışmaya 1974 yılında ortaya koyduğu Easterlin Paradoksu ile nokta koyan Richard Easterlin’in teorisi ise oldukça ilgi çekici.
En yalın hâliyle Easterlin Paradoksu nedir açıklayalım.
Easterlin Paradoksu olarak bilinen bu teori temelde ekonomik kalkınmanın belirli bir noktadan sonra bireylerin mutluluk seviyelerini artırmadığını savunur.
Amerikalı ekonomist Richard Easterlin tarafından 1974 yılında yayımlanan bir çalışmada ortaya atılan bu teori ülkeler arasındaki gelir farklılıkları ile bireylerin mutluluk seviyeleri arasındaki ilişkiye odaklanarak kısa vadede gelir artışının mutluluğu artırdığı, ancak uzun vadede bu artışın mutluluk üzerinde belirgin bir etkisinin olmadığını söyler.
Başka bir deyişle, Easterlin Paradoksu’na göre bir ülkenin ortalama gelir düzeyi yükseldiğinde, bireylerin mutluluk seviyeleri de artar; ancak bu artış, belirli bir gelir seviyesinden sonra duraklar.
Yani bu durum sürdürülebilir değildir ve de gelir ve mutluluk ilişkisi sonsuza kadar artarak devam etmez.
Bunun temel nedeni olarak ise insanların gelir artışlarına zamanla alışmaları gösteriliyor.
Bu teoriye göre gelirlerine alışan kişiler refah düzeylerini çevrelerindeki diğer bireylerle karşılaştırmaya başlayarak zaman içinde mutluluğun yerini mutsuzluk alır.
Başka bir deyişle, bireyler gelir artışlarına zamanla alışarak, yeni duruma adapte olur ve başlangıçtaki mutluluk artışı zamanla azalır.
Literatürde birçok eleştiri ve alternatif görüşe maruz kalsa da Easterlin Paradoksu günümüzde, hâlâ geçerliliğini koruyor.
Örneğin 2023 yılında yapılan bir çalışma, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Macaristan, Romanya, Slovakya ve Slovenya gibi sekiz geçiş ekonomisinin verilerini inceleyerek bu ülkelerin gelir ve mutluluk düzeyleri arasındaki ilişkiyi Easterlin Paradoksunun geçerliliğini test etmiştir.
Sonuçlara göre, bu ülkelerdeki kısa vadede gelir artışı mutluluğu arttırsa da uzun vadede gelir artışının mutluluk üzerinde belirgin bir etkisi olmadığı görülerek Easterlin Paradoksunun desteklendiği sonucuna ulaşılmıştır.
