Günümüzdeki çoğu terimin kökleri, aslında artık kullanılmayan ölü dillere dayanıyor. Örneğin, günümüzdeki bilgi ve teknolojiyi çağrıştıran çoğu kelime aslında Eski Yunanca’ya dayanıyor. Sizler için, artık günümüzde kullanılmayan diller olan ölü diller nelerdir sorusunu yanıtlayacağız. Dilerseniz lafı hiç uzatmadan içeriğimize geçelim.
Dünya genelinde konuşulan oldukça fazla dil var. Bu diller, medeniyetleri, toplumu, kültürü ve daha birçok şeyi de belirliyor aslında. Bugün konumuz, geçmişte konuşulmasına rağmen artık günümüzde konuşulmayan ve artık “ölü dil” olarak adlandırdığımız diller. Bu diller, artık günümüzde yaygın olarak kullanılmıyor ve insanların çoğu tarafından bilinmiyor.
Bu dilleri gördüğünüzde, “böyle bir dil mi varmış ya” diyebilirsiniz. Bu dillerden bazılarını daha önce duymuş olsanız bile, aralarında daha önce hiç duymadığınız dillerde bulunuyor. Dilerseniz lafı hiç uzatmadan, artık konuşulmayan ölü diller listemize geçelim.
Artık konuşulmayan ölü diller:
Latince
Oldukça köklü bir tarihe sahip olan Latince, en zenginleştirilmiş dillerin arasında yer alıyordu. Roma İmparatorluğu ile başlayan bu dil, daha sonra Avrupa ve Afrika’nın Batı Akdeniz kıyı bölgelerinde konuşulmaya başlandı. Günümüzde ölü bir dil olmasına rağmen çekiciliğnii kaybetmeden Latince, o dönemlerdeki büyük kitap ve romanlarda tercih edilen bir dil olmayı başarmış. Roma İmparatorluğu’nun çöküş dönemini geçtikten sonra, 6. yüzyılda yavaş yavaş ölmeye başlayan Latince, bazı nedenlerden dolayı daha az tercih edilmeye başlanmıştı. Bunlardan en önemlisi, karmaşık bir dilbilgisi yapısına sahip olmasıydı.
Latince, her ne kadar günümüzde ölü bir dil olsa bile İngilizce kelimelerin %60’lık bir kısmı Latince’den geliyor. Bu nedenle günlük hayatta hala Latince kökenli pek çok kelimeyi duyabilir, özellikle bilim camiasında bu kelimelerle karşılaşabilirsiniz. Bununla birlikte Portekizce, İtalyanca, Fransızca gibi dillerde, aslında Latince’ye dayanıyor. Günümüzde Latince dilini ana dil olarak kullanan yalnızca bir ülke kaldı. O da Vatikan.
Sanskritçe
Jainizm, Budizm ve Sihizm’in dini bir dili olan Sanskritçe, aslında bir Hint alt kıta dili olarak biliniyor. Eskiden yazılan kutsal kitaplarda kullanılan Sanskritçe, günümüzde artık yok denilecek kadar az kullanılıyor. Hint alt kıtası da, yalnızca dini ritüeller için bu dili tercih ediyor. Sanskritçe, aslında Hint edebiyatı ile fazlasıyla bağlantılı bir dil. Geçmişe baktığımızda, Ramama, Mohavharat, Vedalar gibi kitaplar Sanskritçe yazılmış. Hindistanda bulunan insanlar, günümüzde pek kullanılmayan bu dili aslında Tanrı’nın dili olarak biliyorlar ve buna inanıyorlar.
Tıpkı Latince gibi, Sanskritçe de günümüzde oldukça az olsa bile kullanılmaya devam ediyor. Hindistan, 11. yüzyılda Müslümanların kontrolü altına olan bir ülkeydi. Bununla birlikte, bir süre sonra Müslüman hükümdarlar Sanskritçe dilini kaldırdılar ve yerine Arapça dilini getirdiler. Daha sonrasında Hindistan İngilizler tarafından yönetilmeye başlandı. Bu seferde Sanskritçe dili, İngilizce dili olarak değişti. Bunun gibi gelen birçok hükümdar, Sanskritçeyi ortadan kaldırmaya çalıştı. Zamanla bunu yaparak başarılı da oldular. Sanskritçe zamanla ölü bir dil haline geldi. Aslında Sanskritçe’nin ölmesindeki tek neden hükümdarlar değil. Sanskritçe, Latince’de olduğu gibi oldukça karmaşık bir dil. Okunması ve anlaşılması oldukça zor ve bu dili konuşabilmek için bilgili birisi olmanız gerekiyordu. Günümüzde bile bu dili öğrenmesi oldukça uzun bir zaman alıyor.
Kıpti Dili
Gelelim Antik Mısır dili olan Kıpti’ye. Kıpti, Hristiyanlığın ilk dili olarak bilinir ve günümüzde Mısır dili olarak kullanılmaktadır. Hiyeroglif, Demotik ve Hiyeratik dillerin birleşimi olan dil, aslında Yunan alfabesinden esinlenerek yazılmış. Kıpti, kendi şiirlerine ve edebiyat türüne sahip dillerden bir tanesi.
Kıpti’nin tarihine döndüğümüzde ilk olarak Arap diline yerini bıraktığını görüyoruz. Bu dil Alimler tarafından pek gereği gibi kullanılmadı ve yedinci yüzyılın ortasında Araplar’ın Mısır’ı fethetmesiyle Kıpti dili ölmeye başladı. 1500 yıllık bir kökene sahip bu dil, yavaş yavaş ölmeye başlamıştı ama yine de bazı kültürler sayesinde bu dil 300 yıldan fazla bir süredir kilise dili olarak kullanıldı.
İncil İbranicesi
İbranice dilindem tamamiyle farkı bir yapıya sahip olan İncil İbranicesi, günümüzde oldukça az kullanılan bir dildir. Bu dil, bir dönemler İsraillilerin resmi dili olarak bilinirdi. Hatta İsrail’de bulunan bazı devlet okullarında hala eğitiminin verildiği biliniyor. İncil İbranicesi, bir dönem sonra kendisini normal İbranice diline bıraktı.
İncil İbranicesi, aslında diğer ölü dillere göre kullanımı çok daha kolay bir dil. İbranice, 100.000 kelimeye sahipken, İncil İbranicesi ise yalnızca 8.000 kelimeye sahip. İncil İbranicesi, ilk olarak Kudüs Tapınağı’nın yıkılmasıyla birlikte ölmeye başladı.
Eski Yunanca
Gelelim dönemin en büyük filozoflarının kullandığı bir dil olan eski Yunanca’ya. Bu dil, batı medeniyetinin temel dillerinden bir tanesi olarak bilinmesiyle birlikte, günümüzdeki İngilizce terimlerin çoğu da aslında eski Yunanca dilinden geliyor. Birçok kitapta tercih edilen bu dil, günümüzdeki bilgi ve teknoloji ile ilgili terimlerin temelini sağlıyor.
MÖ 9. yüzyılda başlayan bu dil, MS 6. yüzyıla kadar kullanılmaya devam etti. Daha sonrasında ise yavaşça azalarak ölü bir dil haline geldi.
Akad Dili
Adını Akkad şehrinden alan bu dil, Mezopotamya’da konuşulmuştur. Mezopotamya’nın merkez şehri olan Akkad, oldukça eski dillerden bir tanesi. Hatta bu dil, başkent Akkad’dan önce bulunmuştu ve Akkad ile birlikte Babil ve Keldani halkları da Akad dilini konuşuyorlardı. En eski Sami dili olarak bilinen bu dil, çivi yazısı ile yazılıyor.
Akad dili, MÖ 2800 ve MS 500 yılları arasında Mezopotamya’da sıklıkla kullanıldı. MS 500’lü yıllardan sonra Aramice dili, Akad’ın yerine geçti ve bu diller aslında birbirine oldukça yakındı. Ama Aramice’nin kullanımı, Akad diline göre çok daha kolaydı. Bu nedenle tercih edildi.
Sizler için günümüzde hiç yok denilecek kadar az kullanılan ölü dilleri bir araya topladık. Aslında her ne kadar ölü dil olarak nitelendirsek bile, günümüzdeki çoğu terim bu dillere dayanıyor. Ama ne yazık ki bu diller, yüzyıllar öncesinde kullanılmamaya başlandı ve artık günümüzde yok gibiler. Sizler bu dilleri daha önce duymuş muydunuz? Eğer duymadıysanız, bu diller hakkında yorumlarınızı bizimle paylaşmayı unutmayın!
