Ülkelerin ekonomik refah seviyesi ve iklimleri arasında gerçekten de bir bağlantı olduğunu nicel verilerle görebiliyoruz. En basitinden Norveç’i ve Afrika ülkelerini düşünün. Peki iklim nasıl oluyor da ekonomiyi bu denli etkileyebiliyor?
Gelişmiş ekonomi deyince muhtemelen aklınıza ilk gelen ülkeler Almanya, İsviçre, Norveç, İsveç gibi yerler olacaktır. Öte yandan bir de ekonomik düzeyleri düşük ülkeleri düşünün. Afrika, Orta Doğu ve Güneydoğu Asya’daki bazı ülkelerin aklınıza gelmesi muhtemeldir. Tüm bu ülkeleri düşündüğünüzde iklim farkını da belirgin bir şekilde ayırt edebilirsiniz.
Ekonomistler, iklimin kişi başına düşen yıllık gelir üzerindeki etkisi üzerine hâlâ araştırma yapmaya devam ediyor. Bazı teoriler de var elbette. Bakalım iklim, bir ülkenin fakir ya da zengin olmasını nasıl etkiliyor?
İlk olarak ülkelerin ekonomik düzeyini etkileyen iklim dışındaki bazı faktörlere göz atalım:
- Siyasi istikrar
- Sanayi
- Doğal kaynak zenginliği
- Devlet politikası ve yönetimi
- Enflasyon
Bu faktörler ülke ekonomisi ve kişi başına düşen yıllık gelir üzerinde oldukça etkili. Ancak tüm bunların yanında bir şey daha var, iklim. Dünyadaki gelişmiş ülkelerin neredeyse tamamı, tropik bölgelerin dışında bulunuyor.
Hava sıcaklığı arttıkça gelir düşüyor.
“Economics Explained”, bu ilişkiyi daha somut bir zemine taşımak için ülkedeki kişi başına düşen yıllık gelir ile ülkenin ortalama sıcaklığını ölçtü ve sıcaklık ile kişi başına düşen gelir arasında negatif bir ilişki buldu.
Sıcaklıktaki her bir ekstra derece için kişi geliri yılda 762 dolar düşüyordu! Yani eğer bir A ülkesi, B ülkesinden 10 derece daha düşükse kişi başına düşen yıllık gelir 7.620 dolar daha fazla oluyor.
Hatta ortaya çıkan istatistiğe göre bir ülkenin refah seviyesinin %9’u sıcaklığa bağlı. Geri kalan %91’lik kısım; doğal kaynak zenginliği, altyapı, siyasi istikrar ve diğer faktörlerden oluşuyor.
Peki çok sıcak ama çok zengin, soğuk ama çok fakir ülkelere ne demeli?
Bahreyn, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri… Bu ülkelerin hepsi hem cehennem gibi hem de ekonomileri çok iyi çünkü doğal kaynak zenginlikleri, sıcak havanın onları etkilemesine izin vermeyecek derecede fazla.
Öte taraftan Kuzey Kore, hem çok soğuk hem de çok fakir. Bu da siyasi iktidarsızlığın seviyesinin, soğuk iklimin etkisini alt edebilecek seviyede fazla olduğunu gösteriyor.
Gelelim asıl sorumuza, ekonomi neden yazcı insanlar gibi davranıyor?
Bu konuda da aslında birden fazla teori var ancak “Kesin şu sebepten.” denebilecek net bir cevap yok. İhtimaller arasındaki en olası teori, ekonomik seçilim.
Örneğin Norveç gibi soğuk ülkelerin toplumları; yiyecek stoklamayı, barınacakları iyi yerler inşa etmeyi ve ısınma ihtiyacını gidermek için kömür, petrol ya da odun gibi yakıtlar kullanmayı önceden planlamasalardı soğuk kışları atlatamazlardı. Hep daha çalışkan olmak ve iş birliği yapmak zorundalardı.
Sıcak iklimli ülkeler birazcık daha tembel diyebiliriz.
Sıcak bölgelerde ise çamurdan basit bir kulübe, barınmak için yeterliydi; yıl boyunca avlanmak ya da tarım yapmak için kaynaklar vardı. Kaynakları depolamak ya da barınmak için mühendisliklerini geliştirmek zorunda değillerdi. Hatta sıcak iklimlerin insanlar arasında çatışmayı artırması bile bir sebep olabilir.
İşte tüm bu faktörler, eski zamanlardan itibaren ekonomiler için avantaj ya da dezavantaj sağladı. Nesiller boyu birleşen etkenler, sermaye mallarına değer veren toplumları ortaya çıkararak zengin ülkeler yarattı.
