Gece yolculuklarında ya da sadece sokakta yürürken karşılaşsanız da üzerinde nadiren düşündüğümüz bir konumuz var. O da sokak lambalarının neden beyaz değil de sarı olduğu. Tabii ki bunun da mantıklı bir sebebi var. Yani sadece birileri öyle yapmış, öyle gidiyor diye değil.
Yollarımızı aydınlatan o küçük ışık kaynakları milyonlarca adetleri ile her yerdeler. Kullanılan tür, bu konuda etkin rol alırken trafikle alakalı da bazı etkileri var.
Konuyu daha fazla uzatmadan sarı ışığın neden yaygın olarak tüm dünyada kullanıldığına bakalım.
Sarının asıl nedeni kullanılan ışık kaynağı türü.
Sokak lambalarında genellikle yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalar kullanılıyor. Bu ampuller en uzun ömürlü ışık kaynakları olduğu için de tercih ediliyor. Şehir içi yol, sokak, meydan ve caddelerde kullanılan YBSB ampuller; sodyum, cıva ve ksenon içeriyor. İçinden akım geçince elementler buharlaşmadan önce mavi-beyaz ışık verip daha beyaz oluşturmak için sarı-turuncu sodyum ışığıyla birleşiyor ve ortaya sarı-turuncu ışık çıkıyor.
Bir de alçak basınçlı sodyum buharlı lambalar var. Bunlar ise ekspres yollar, limanlar, yükleme boşaltma alanları ve güvenlik aydınlatmalarında tercih ediliyor. Işık kirliliğinin önlenmesinin önemli olduğu doğal hayatın korunması gereken alanlarda da kullanılan alçak basınçlı lambalar ise argon ve neon gazından oluşuyor. Lambanın içinden akım geçtiğinde ise bu gazların sıcaklığı artıyor ve sodyum buharlaşıyor. Buharlaşan sodyum ile de sarı-turuncu ışık yayılıyor.
Peki neden sarı ışık?
Bunun tabii ki birden fazla sebebi var. Öncelikle belirtelim ki dünyanın birçok yerinde YBSB ampuller kullanılıyor. En önemli sebebi ise yüksek ışık verimliliği. Tabii ki uzun ömürlü olması da tercih sebebinin diğer önemli noktası.
Şehrin her sokağına, tüneline ve yoluna konulduğunu düşündüğümüzde tabii ki ucuz olması da önem arz ediyor. 1980’lerin sonlarında buna karar verildiğinde sodyum buharlı ampuller diğer ampullere göre daha ucuzdu.
Hem ekonomik hem de çevre dostu olması da sokaklarda sarı ile karşılaşmamıza neden oluyor. Ayrıca sarı ışık, atmosferde daha az saçıldığı için özellikle sisli havalarda mavi ışığa göre daha iyi görüş sağlıyor.
Yüksek basınçlı sodyum buharlı lambaların tek dezavantajı, her nesneyi sarı göstermesi. Ancak sokaklarda ve yollarda bunun pek de bir önemi yok çünkü amaç, renk değil nesnenin şekli ve boyutu.
Neden LED ampul kullanılmıyor?
LED ampullerin hayatımıza girdiği yıllarda maliyeti oldukça yüksekti tabii bir de hepsinin değişmesi gerektiğini düşündüğünüzde maliyetler hepten artacaktı. LED’lerin enerji verimliliği ve uzun ömürlü olması gibi çeşitli avantajları bulunsa da bunların sokaklarda yer almamasının nedenleri var.
Yapılan çalışmalar LED’lerin yaydığı ışığın, uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen melatonin hormonunu baskılaması olumsuz etkileri arasında. Parlaklığı, kamaşması ve titremesi gibi özellikleri de yüksek basınçlı ampullerin kullanılmaya devam etmesinde etkili.
Sodyum ışıkların belirgin bir dezavantajı ortaya çıkmadığı sürece de LED ışıkları sokaklarda uzun bir süre göremeyeceğiz gibi duruyor.
Bir sonraki gece yürüyüşünüzde ya da yolculuğunuzda sarı ışıkla karşılaştığınızda bu bilgiyi de hafızanıza eklemenin keyfini sürebilirsiniz.
“Şu da neden böyle?” diye aklınıza takılan konuları yorumlara bekliyoruz. Belki de bir sonraki içeriğimizin konusunu siz belirlemiş olursunuz. Neden olmasın?
