Farklı kültürlerin bazı açılardan benzer, bazı açılardan ise zıt davranışlar gösterdiği dikkatinizi çekmiştir. Gelin, Hofstede tarafından ortaya atılan kültürel boyutlar teorisi ile Türk kültürünün değerlendirmesine bir göz atalım.
Küreselleşme ile dünyanın küresel bir köy haline geldiğini ve günümüzde birçok farklı kültür ile geçmişe kıyasla çok daha fazla etkileşime girdiğimizi söylemek yanlış olmayacaktır.
Sosyolog Geert Hofstede tam da bu sebeple, kültürel çeşitliliğin fazla olduğu ortamlarda kültürün iş ortamındaki etkisini tespit etmek adına IBM çalışanları üzerinde bir çalışma yaptı. Yapmış olduğu çalışma ile kültürel boyutlar teorisini ortaya atan Hofstede’in çalışması 76 ülkeyi kapsıyor ve 2001 yılından bu yana düzenli olarak güncelleniyor.
Hofstede’e göre kültürlerin nitelikleri 6 temel boyutta inceleniyor.
Bu boyutlar, güç mesafesi, bireyselcilik/kolektivizm, maskülenite/feminite, belirsizlikten kaçınma, uzun/kısa vadeye odaklılık ve kısıtlama/hoşgörü olarak nitelendirilmekte.
Teoride, her bir kültür bahsedilen boyutlar açısından 0 ile 100 arasında puanlandırılıyor ve aldığı puana bağlı olarak o kültürün hangi sınıfa dahil olduğu bulunuyor. Örneğin maskülenite/feminite boyutunda 50’den yüksek puan alan kültürler maskülen, 50’den düşük puan alan kültürler ise feminen olarak nitelendiriliyor.
Biz bu içerikte teorinin detaylarından ziyade, teoriye göre Türk kültürünün değerlendirmesini ele alacağız. Hofstede’in teorisini detaylı incelemek isterseniz aşağıdaki içeriğe göz atabilirsiniz.
Hiç Alışık Olmadığınız Bir Kültürde Yaşamaya Başlasaydınız Davranışlarınız Değişir miydi? Yanıtı ‘Kültürel Boyutlar Teorisi’nde Saklı!
Türkiye, “güç mesafesi” boyutundan 66 puan alarak güç mesafesi yüksek kültürler sınıfına giriyor.
Güç mesafesi boyutu, toplumdaki bireyler arası eşitliği temsil ediyor. Bu boyutta puanı yüksek olan ülkelerde, bireyler arası eşitliğin daha düşük olduğu görülüyor. Yani bir nevi toplum içindeki sınıflaşmayı temsil ediyor da diyebiliriz.
Hofstede’e göre Türk tarzı; bağımlı, hiyerarşik, üstlere erişmenin zor ve ideal patronun baba figürü gibi olduğu bir yapı.
Hiyerarşinin yüksek olması güç eşitsizliği yaratarak toplumu sınıflara bölüyor. Yani güç mesafesi yüksek olan toplumlarda herkesin belirli bir statüsü var.
Bu tarz kültürlerde güç merkezidir ve katı kurallar vardır. Örneğin, güç mesafesinin fazla olduğu kültürlerde alt ve üst seviye çalışanlar arasında rahat bir iletişim olmadığı görülür.
Bireyselcilik/kolektivizm boyutundan 37 puan alan Türkiye, kolektivist bir kültüre sahip.
Bu boyutta yüksek puana sahip olan kültürler bireysel, düşük puana sahip olan ülkelerse kolektivisttir. Bireysel kültürlere kıyasla kolektivist kültürler için “ben” değil “biz” önemlidir.
Kolektivist kültürler çoğunlukla kendilerini değil içinde bulundukları grubu düşünerek hayatlarını sürdürürler.
Başka bir deyişle, Türkiye gibi kolektivist kültürler yalnızca kendileri ve yakın çevreleri ile değil, dahil oldukları toplumsal yapıyla da güçlü bir bağa sahiptir.
Hofstede’e göre bu tarz toplumlarda iletişim açık değildir ve genellikle konular dolaylı bir biçimde konuşulur. İçlerinde bulundukları gruba karşı sadakat önemlidir ve bu sebeple torpil, kayırma vb. gibi durumlar görülmesi olasıdır.
Maskülenite/feminite boyutunda 45 puan alan Türkiye, dişi bir kültür olarak sınıflandırılıyor.
Bu boyutta yüksek puan, erilliği; düşük puan, dişiliği temsil ediyor. Maskülen toplumlarda materyalist ve rekabetçi bir yapı görülürken, feminen toplumlarda ilişkiler daha önemlidir ve uzlaşmacı bir yapı görülür.
Feminen kültürlerde çoğunlukla alçak gönüllülük ve merhamet gibi değerler öne çıkıyor.
Türkiye gibi feminen kültürlerde, başkaları ile ilgilenmek ve düşene el uzatmak gibi hassas durumların önemli olduğu görülür. Genellikle uzlaşarak çatışmalardan kaçınmak ve hayattan keyif almak feminen kültürler için daha değerlidir.
Türkiye, belirsizlikten kaçınma endeksinde 85 puan ile bir hayli yükseklerde.
Bu boyut temel olarak bireylerin belirsiz olan durumlardan duyduğu rahatsızlık derecesini ölçüyor. Yüksek puan alan kültürlerde yeni fikirlere karşı hoşnutsuzluk ve sabit sosyal normlar görülürken, düşük puan alan kültürlerde ise rahat ve açık fikirli bir yapı görülür.
Hofstede’e göre Türkiye’de “Allah” adının çok kullanılmasının sebebi yalnızca dindarlık değil!
Hofstede, insanların endişeyi azaltmak için ritüelleri kullandığını ve “Allah” adının dini yanına ek olarak bazı durumlarda endişeyi ve gerilimi azaltmak amacıyla da bir sosyal kalıp olarak da kullanıldığını belirtiyor.
Ek olarak, belirsizlikten kaçınma endeksi yüksek olan kültürlerde, belirsizliği en aza indirgemek için sıkı kurallara ihtiyaç duyulduğu görülür.
Uzun/kısa vadeye odaklılık boyutundaysa Türkiye 46 puanla ortada kalıyor.
Bu boyut temel olarak kültürlerin planlarını ve hedeflerini kısa ya da uzun vadeye göre gerçekleştirmesini ifade eder. Uzun vadeye odaklı kültürler genellikle yatırım yapmaya eğilimlidir. Kısa vadeye odaklı kültürlerse genellikle hızlı sonuç alma odaklıdırlar.
Hofstede’e göre Türkiye bu boyutta ortada bir puana sahip olduğu için iki kategorinin özelliklerini de barındırmaktadır ve net bir sınıflandırma yapılamamaktadır.
Türkiye kısıtlama/hoşgörü boyutunda da 49 puanla ortada kalarak net bir karakteristik özellik göstermiyor.
Bu boyutta yüksek puan, hoşgörüyü; düşük puansa kısıtlamayı temsil ediyor.
Hoşgörülü sınıfına giren kültürlerde genellikle hayattan keyif alma ve eğlenme gibi kavramlar konusunda daha rahat bir tutum görülürken, kısıtlayıcı sınıfına giren kültürlerde bu durumun tam tersi olarak işlediği görülür.
Hofstede tarafından ortaya atılan teoriye göre Türk kültürünün değerlendirmesini sizler için yazdık. Sizce Türkiye başka hangi kültürlerle hangi boyutlarda benzerlik gösteriyor? Yorumlarda belirtmeyi unutmayın.
