Domuz etinin tüketiminin kimi dinlerde yasak olması, asırlar öncesindeki Sümer mitolojisine dayanıyor olabilir.
Domuz eti, dünyada en fazla tüketilen et çeşitlerinden biri. Domuz etini tüketmeyen insanlar ise genellikle bu tercihini dinî tabular nedeniyle yapıyor.
Peki birçok ülkenin vazgeçilmez yemekleri arasında olan domuz etinin, asırlar önce ortaya çıkan Sümer mitolojisindeki bir hikâye sebebiyle İslamiyet ve Yahudilik dinlerinde yasaklanmış olabileceğini biliyor muydunuz?
İyi de tam olarak ne anlatıyor bu hikâye?
Sümer mitolojisinde aşk ve bereket tanrıçası İnanna’nın eşi Tammuz, diğer adıyla Domuzi, hayvanların tanrısıdır. Bu isim, Anadolu’da Attis diye geçmektedir. Aynı isim, Suriye’de Adon ve Yunan mitolojisinde Afrodit’in sevgilisi Adonis olarak geçmektedir.
İnanna’nın eşi Tammuz (Domuzi), vahşi bir yaban domuzu tarafından öldürülür. Bu olayın üzerine domuz artık lanetlenen ve eti yasaklanan bir hayvan olur. Çünkü domuz, mitolojiye göre artık tanrı katili sıfatı taşımaktadır.
Mezopotamya’da domuz, tanrı katili sıfatı taşıdığı için nefret edilen bir hayvan olmuştur. Tevrat’ta Tammuz adının geçmesinden Sümer kültür ve inançlarının tek tanrılı dinlerin kitaplarını nasıl etkilediğini anlayabiliriz.
Tevrat’ta geçen “Orada oturup Tammuz için ağlayan kadınları gördüm.” cümlesi, Sümer mitolojisinde bir domuz tarafından öldürülen Tammuz için kadınların ağlayarak yas tuttuğunu anlatıyor.
Yunan mitolojisinde de Aşk Tanrıçası Afrodit’in sevgilisi Adonis, yine Tammuz gibi bir domuz tarafından öldürülüyor. Afrodit’in zaten Sümer mitolojisindeki İnanna’nın karşılığı olduğu, bu yüzden de inançların farklı şekillerde ve isimlerde birbirini etkilediği sürekli tartışılır.
Bunların yanı sıra domuz etinin yasak olmasını etkileyen başka nedenler de var. Domuzun diğer küçükbaş hayvanlar gibi göç edememesi, yaz aylarında etinin dayanıksız olması, çamurda zaman geçirmesi ve dışkı gibi şeyleri tüketmesi de yasaklanmasının nedenleri arasındadır.
Ayrıca bilim insanları, az pişmiş domuz eti yemenin bu hayvanlardan geçebilen trişinoz adında enfeksiyonun insan vücuduna geçebileceğine de değinmiştir.
Erken Tunç Çağı’nda domuz etine karşı tutum nasıldı?
Domuz eti, hayvanın yetiştiriciliğinin kolay olması nedeniyle Erken Tunç Çağı’ndan itibaren sıklıkla tüketilmektedir. Yetiştirilmesi son derece ucuz olan domuz eti, ucuz bir protein olarak görülmektedir.
Erken Tunç Çağı’nda insanlar domuza saygı duyuyorlar ve hatta Mısır ve Mezopotamya’da domuzlar için kurban kesiyorlardı.
Ancak Geç Tunç Çağı’na geçtikçe domuz etine karşı insanların tutumunda değişiklik oluyor. Geç Tunç Çağı’nda domuzların insan atıklarını yemesinden tiksinildiği için, domuzların tüketime uygun olmadığı sonucuna varıldı. Bu yüzden de domuzların tapınaklara girmeleri yasaklandı.
Peki domuz eti tüketimi nasıl bu kadar yaygın hâle geldi?
Tunç Çağı döneminde toplumsal hiyerarşiler belirginleşti ve kentler büyüyüp geliştikçe yoksul insanların sayısı arttı. Domuzların bakımı ise kolay olduğundan alt sınıftakiler domuz yetiştiriciliğine başladı.
Çünkü sığır, koyun ve keçi gibi hayvanlar herkesin karşılayamayacağı sermaye istiyordu. Bu dönemden sonra domuz eti tüketimi gittikçe daha da popüler hâle geldi.
Her ne kadar temiz olmamasının yanında farklı dinî ve mitolojik sebepler ile tarih boyunca inişli ve çıkışlı bir yoldan giden domuz eti tüketimi, bu süreçte ekonomik nedenlerden dolayı insanların domuz etine karşı tutumlarını dönem dönem aşmasına sebep olmuştur.
