BBC, Kahramanmaraş merkezli depremler sırasında Google’ın Android cihazlar için oluşturduğu “Deprem uyarıları” özelliğinin işe yarayıp yaramadığını araştırdı. Sonuçlar çarpıcı ancak tam olarak gerçeği yansıtmıyor olabilir.
6 Şubat 2023 tarihi, Türkiye için unutulmaz bir gün olarak kayıtlara geçti. Saatler 04:17’yi gösteriyorken, Kahramanmaraş‘ın Pazarcık ilçesinde 7.8 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. İnsanlar, ilk depremin şokunu atlatamamışken, bu kez de öğle saatlerinde Elbistan merkezli 7.5 büyüklüğünde bir deprem daha oldu. Kıyameti yaşadığımız gün 50 binden fazla vatandaşımızı kaybettik. Çevre illerde de çok şiddetli bir şekilde hissedilen deprem, toplamda 10 milyondan fazla vatandaşın hayatını doğrudan etkiledi.
Depremi önceden tespit eden bir sistem şu an için yok. Ancak son dönemlerde yaşanan teknolojik gelişmeler, insanların depremden saniyeler önce de olsa haberdar olmalarını sağlamaya başladı. Deprem Ağı, o uygulamalardan bir tanesi. Ayrıca, ABD merkezli teknoloji devi Google da Android telefonlar için deprem uyarısı verebiliyor. “Deprem uyarıları” isimli özellik, insanların yaşanacak bir depremden dakikalar önce haberdar olmalarını sağlıyor. Yani en azından Google, durumun böyle olduğunu iddia ediyor.
Ancak yapılan bir araştırma, Google’ın Deprem uyarıları özelliğinin Kahramanmaraş’ta işe yaramadığını ortaya koydu!
Dünyanın en büyük haber ajanslarından BBC, Google’ın Deprem uyarıları özelliğinin çalışıp çalışmadığını anlamak için Türkiye’ye geldi ve depremden doğrudan etkilenen bazı şehirlerde, yüzlerce kişiyi kapsayan bir araştırma yaptı. Yapılan araştırma çarpıcıydı. BBC araştırmasına göre sabaha karşı meydana gelen deprem için tek bir kullanıcı bile bildirim almamıştı. BBC, öğle saatlerinde meydana gelen ikinci deprem içinse sadece birkaç kullanıcının bildirim aldığını açıkladı.
Araştırmaya devam etmeden önce: Google deprem uyarı sistemi nasıl çalışıyor?
Google, deprem uyarı sistemi için oluşturduğu bir internet sitesinde, bu özelliğin nasıl çalıştığını tane tane anlatıyor. Google’ın açıklamasına göre ABD dışındaki bölgelerde, doğrudan telefonlar üzerinden deprem tespitleri yapılıyor. Tüm cihazlarda bulunan ivmeölçerlerleri kullanan Google, sürekli olarak ivmeölçerden gelen veriyi ölçüyor. İvmeölçer, hareket ve titreşimleri ölçebiliyor. Normal koşullarda bir yere koyulan akıllı telefonun durduk yere titreşim ölçmeye başlaması, yazılım tarafında deprem olasılığını tetikliyor.
Sonraki aşamada, bölgede bulunan diğer akıllı telefonlardaki verilere bakılıyor. Eğer çok sayıda telefondan aynı anda titreşim bilgisi geliyorsa, o bölgede deprem olduğu anlaşılıyor. İvmeölçerdeki titreşim yoğunluğu ise depremin büyüklüğünün anlaşılmasını sağlıyor. Eğer 4.5 veya daha büyük bir deprem tespit edilirse, Android telefonlar uyarı vermeye başlıyor. Google, bu yöntem ile dünyanın en büyük sismograf ağının kurulduğunu söylüyor.
Ama BBC’nin araştırmasına göre, bu özellik gerçek hayatta bir işe yaramadı!
Google’a göre Deprem uyarıları özelliği, sabaha karşı meydana gelen depremde milyonlarca kullanıcıya uyarı gönderilmesini sağladı. Ancak BBC’nin yaptığı araştırma bunun tam tersini ortaya koyuyor. Adana, İskenderun ve Osmaniye’de gerçekleştirilen ve yüzlerce kişinin katıldığı araştırmaya göre özellik, o gün hiçbir şekilde kullanılmadı.
BBC, yaptığı araştırma kapsamında olan bazı insanların açıklamalarını da aktardı. Örneğin; Alican isimli bir gencin açıklamasına göre Google’ın Deprem uyarıları özelliği geçmişte bildirim göndermişti. Ancak Kahramanmaraş merkezli depremde bildirim göndermedi. Ailesinden 25 kişiyi kaybeden Funda isimli bir vatandaş ise Android telefon kullanmasına rağmen herhangi bir uyarı almadığını ifade ediyor.
Peki Google’ın Android telefonlardaki Deprem uyarıları özelliği gerçekten bir işe yaramıyor mu?
BBC tarafından yapılan araştırmada deprem uyarı sistemi bir işe yaramıyor gibi görünmüş olsa da gerçek böyle olmayabilir. Çünkü Kayseri’de yaşayan bir birey olarak her iki depremde de bildirim aldığımı (Samsung Galaxy S20+) rahatlıkla söyleyebilirim. Üstelik sadece ben değil, ailemden bazı kişiler de Google Deprem uyarıları ile depremden haberdar oldular. Sadece Kahramanmaraş depremi de değil. Daha birkaç gün önce gerçekleşen Adana merkezli depremde de Google’dan bildirim geldi. Ayrıca, geçmişte yaşanan depremlerde bildirim gönderildiğini zaten biliyoruz.
Sadece ben de değil. Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremlerden birkaç hafta sonra, bu kez merkezüssü Kayseri olan birkaç deprem oldu. Bu kez Ankara’da yaşayan bir arkadaşım, Kayseri’deki deprem için bildirim aldığını ifade etti. Bunları göz önünde bulunduracak olursak, Google’ın Deprem uyarıları özelliğinin işe yaramadığını söylemek doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Yine de Google, tüm Android cihazlara istikrarlı bir şekilde bildirim göndermiyor diyebiliriz.
BBC, neden bildirim alan kimseyi bulamadı?
BBC’nin yaptığı araştırmada bildirim alan kimse bulunamamış olsa da aslında bildirim alan insanların olduğunu tahmin etmek zor değil. Peki neden böyle bir durum yaşanmış olabilir? Bazı insanların ayrıcalıkları mı var ki Google onlara deprem bildirimi gönderiyor da diğerlerine göndermiyor? İşte konuşulması gereken esas mesele tam olarak bu. Gelin bu meseleyi biraz irdeleyelim.
Son 100 yılın en büyük depremlerinden bir tanesi yaşandı. Haberimizin başında da dediğimiz gibi, yaşananlar kelimenin tam anlamıyla kıyametti. İşte Google da kendini savunurken buna atıfta bulunuyor. Araştırmayla ilgili açıklama yapan Google yetkilisi Micah Berman, “Çok şiddetli ve yıkıcı ilk deprem sırasında uyarı sistemi kullanıcılar dikkatlerini bambaşka şeylere yönelttikleri için arka planda kalmış olabilir. Bence bu en muhtemel açıklama gibi görünüyor.” şeklinde konuştu.
Başka değişkenler de var
Deprem uyarı sisteminden bildirim almak için doğrudan telefonla ilgili olan değişkenleri göz ardı etmemek gerek. Şöyle ki; kullanıcı, deprem uyarı özelliğini devre dışı bırakmış olabilir. Deprem uyarı özelliği aktif olsa da Google’ın konum servisleri kapalıysa, yine bildirim gönderilmemiş olabilir. İlk deprem gece saatlerinde meydana geldiğinden, telefon veya internet bağlantısı kapalı durumda olabilir. Root atılan cihazlarda bu özellik tamamen silinmiş de olabilir. İşte bunun gibi durumları çoğaltmak mümkün. Belki de Google’ın dediği gibi insanlar bildirim almış olsalar bile o an yaşadıklarının etkisiyle bildirimi unutmuş olabilirler. Ya da gerçekten bildirim almadılar. Tüm bunlar birer olasılık.
Uzmanlar, yine de Google’a tepki gösteriyorlar!
BBC’ye konuşan isimlerden bir tanesi, Prof. Harold Tobin oldu. “Eğer bu Google’ın bir vaadiyse, bu vaat örtülü bile olsa depremler öncesinde erken uyarı sistemi hizmeti sunmayı vadediyorsa, o zaman beklentiler yükselir. Eğer temel insan yaşamı veya kamu güvenliği ile ilgili bir bilgiyi paylaşıyorsanız, bu sistemin nasıl çalıştığı ve ne kadar iyi çalıştığı konusunda şeffaf olma sorumluluğunuz da vardır. ‘Şurada burada bildirimler göründü’ şeklindeki bir anekdottan bahsetmiyoruz. Bunlar yaygın uyarı sistemleri olarak tasarlandı. Bütün mesele de bu.” şeklinde konuşan Tobin, Google’a tepki gösterdi.
BBC’ye konuşan bir diğer isim de Prof. Şükrü Ersoy’du. Deprem uzmanı, “Google’ın sistemi eğer ki çalışmış olsaydı, belki de çok faydalı olabilirdi. Ancak bu sistem, böylesi önemli bir depremde işe yaramadı. Bu da şu soruyu akla getiriyor: Eğer bu faydalı bir sistemse, neden bu kadar büyük bir depremde, son 100 yılın en büyük depremlerinden birinde faydalanamadık?” ifadelerini kullandı.
Bir tavsiye: Deprem Ağı, Google’dan daha iyi çalışıyor
Hem Google’ın Deprem uyarıları özelliğini hem de Deprem Ağı uygulamasını kullanan birisi olarak konuşmak gerekirse, Deprem Ağı’nın çok daha iyi sonuçlar verdiğini söylemek mümkün. Uygulamanın en önemli avantajı, depremi kaç saniye sonra hissetmeye başlayacağınızı dahi tahmin edebiliyor oluşu. Ve bu süre en fazla 1 saniye sapıyor. Google’ın Deprem uyarıları özelliğinde böyle bir durum söz konusu değil. İkinci depremde bildirim geldikten birkaç saniye sonra sarsıntı başlamıştı…
