Sürekli bir evrim hâlinde olan dil, yeni kelimeler üretirken eski kelimelerin anlamları da ifadeleri de zamanla dönüşebilir.
Bir kelimenin hangi anlama geldiğini öğrenmek için açıp baktığımız sözlüklere girecek kelimelerin seçiminin kim tarafından, neye göre yapıldığı ise merak edilen bir konu.
İlkokulda belki yüzlerce kez açıp baktığımız sözlükteki kelimeler, oraya kendi kendine gelmediğine göre, bu süreç nasıl işledi ve hâlâ da işliyor?
Cevap aslında basit: Sözlükbilimciler. Kendileri, bir kelimenin sözlüğe girmesi için titiz bir süreç izlerler.
Sözlüğe eklenecek kelimenin belirlenmesi, sadece bir kelimenin popülerliğine veya yaygın kullanımına dayanmıyor. Aslında bir kelimenin sözlüğe girebilmesi için belirli kriterleri karşılaması gerekir.
Sözlükbilimciler, güncellenmiş bir sözlüğe hangi yeni kelimelerin dahil edileceğine karar verirken dili incelerler ve kullanımını analiz ederler. Kitaplar, gazeteler, dergiler ve diğer yayınlar üzerinde harcanan zaman, editörlerin dili ve kullanımını daha iyi anlamalarını sağlıyor.
Bu süreçte yeni kelimeler, ifadeler veya mevcut kelimelerin yeni kullanımlarını da gözlemlemiş olurlar.
İlginç buldukları yeni kelimeler ve ifadeleri işaretleyerek incelerler. “Okuma ve işaretleme” olarak adlandırılan bu işlemde işaretlenen kelimeler, sisteme girilerek her biri için alıntılar oluşturulur.
Bu alıntılar, kelimenin veya ifadenin nasıl kullanıldığını ve ne anlama geldiğini açıklayan ifadelerdir.
Tabii ki bir kelimenin sözlüğe girmesi için sadece birkaç alıntı yeterli değil.
Sözlükbilimcilerin bu esnada, kelimenin yaygın bir şekilde kullanıldığını kanıtlayacak yeterli sayıda alıntı bulmaları gerekiyor. Ancak bu, kesin bir sonuç verdiği anlamına da gelmiyor. Alıntılar, kelimenin net bir tanımını içermiyorsa veya tüm alıntılar tek bir kaynaktan geliyorsa sözlüğe eklenmez.
Dolayısıyla, yeni kelimelerin sözlüğe girebilmeleri için önemli bir süre boyunca geniş bir yayın yelpazesinden yapılan çeşitli alıntılarda bulunmaları gerekiyor. Böylece bu kelime hafızalara kazınmış, sıklıkla kullanılmış olmalı.
Yani anlayacağınız, kafaya göre sözlüğe kelime ekleme işlemi gerçekleşmiyor. Üzerinde gerçekleştirilen titiz çalışmalar ve dil incelemeleriyle bu kelimelere karar veriliyor. Kelimenin yalnızca popüler olması, sözlüğe girmek için yeterli değil; doğru ve öz olması da bir o kadar önemli.
